Vrsac - Lepa Varos

SrebrnaTresnjica011 · Prijatelj foruma

VRŠAC - LEPA VAROŠ
LEGENDA O NASTANKU VRŠCA

Bio jedan covek i imao tri sina.Ziveli su oni u bedi i siromaštvu na nekoj pustoj planini i jedva su sastavljali kraj s krajem. Uvidevši da tako dalje ne mogu, otac odluci da napuste svoju kucu i potraže neko bolje mesto za život.
I tako, pokupiše ono malo sirotinje što su imali, krenu oni jednog dana preko brda i planina, preko jezera i reka, preko pustinja i plodnih dolina, tražeci za sebe bolji i srecniji predeo.
Putovali su danima i nedeljama, ali nigde im se nije svidelo.
I onda kad su prešli jednu veliku reku ugledaše neka brda kako se na severu plave. Posle nekoliko dana pešacenja stigli su bliže i ugledali šume pune divljaci, mocvare i jezera puna riba i plodne livade. Radostan otac tada rece:

- Ovde cemo se nastaniti!
Kada su se malo odmorili i potkrepili, otac uze luk i strele i pruži ih svojim sinovima:
- Svaki od vas izbacice po jednu strelu iz ovog luka i tamo gde ona padne podici će neku gradjevinu.

Najstariji sin pusti strelu, a vetar dunu i baci je na vrh jednog brda i on odluci da tu podigne tvrdjavu. Zatim uze luk i srednji sin, a tamo gde padne njegova strela on obeca da ce sazidati grad. Najmladjem sinu vetar odnese strelu daleko iza brda i on se zakle da ce tu sazidati manastir.
Srecan zbog njihovih odluka otac ih tada okupi i rece:

- Sinovi moji, zaista ste me obradovali svojim mudrim odlukama.
Po njima ce vas ljudi vecno pamtiti. Ja sam vec star covek i nemam snage za velika dela, ali cu zato između vaših zdanja zasaditi vinograd. On ce vas večno povezivati i u njemu cemo nalaziti radost i veselje.

Tako se i zbilo.

pinkie · Prijatelj foruma

Ovaj grad je očovečen bogatom istorijom i tradicijom, optočen lepotom raznovrsne prirode, osmišljen delima umetničke vrednosti i svim onim što čini smisao svakodnevnice, života i življenja. Vršac je jedan od onih gradova koji svojom patinom i slikovitošću podseća na proteklo doba, ali zato mnogim novim blokovima kuća, ulica i industrijskim zonama naglašava da ovde buja život novog vremena. Smešten u podnožju i na padinama Vršačkih planina, sa kojih se spušta svež vazduh šuma i dah vinograda, ovaj grad lepotan u sebi slikovito održava i prošlost i savremenost.Brojna stara zdanja raznovrsnih stilova i niz institucija čuvaju jednu od najzanimljivijih kulturnih istorija medju vojvođanskim gradovima. Međutim, Vršac sve više dobija i obeležja savremenog grada, sa raznovrsnom privredom i vrlo značajnim društvenim delatnostima. Njegovi žitelji sa ponosom ističu da je tačna česta konstatacija - Vršac je slikovitiji i privlačniji od mnogih panonskih gradova.

pinkie · Prijatelj foruma

ISTORIJAT GRADA

Ime našeg grada prema pisanim tragovima (Feliks Mileker) pojavljuje se prvi put 1427.godine u obliku PODVRŠAN. Krajem XVI veka nailazimo na toponime VARSOCZ (VARŠOC), VERSECZ (VERŠEC), VIRSICZA (VIRŠKA). Godine 1694. VERSOCZ (VERŠOC) i 1707. Godine VARSACZ (VARŠAC). U svim ovim nazivima koren je srpska reč "vrh". Godine 1427. ispred navedenog osnovnog značenja stajao je prefiks "pod" i to bi bio najispravniji oblik PODVRŠAN= ispod vrha (brega). Kasnije se izgubio prefiks "pod" i dodat je završetak "šac" korenu reči "vrh" i tako smo dobili ime VRŠAC( mali vrh).

Na području današnjeg Vršca, čovek je živeo još u najstarijim vremenima. O tome nam svedoče nalazi starina kojima je ovaj predeo naročito bogat, a koji se u velikom broju čuvaju u narodnom muzeju u Vršcu.

Prva naselja javljaju se u neolitu, u doba glačanog kamena o čemu svedoče arheološki nalazi (At ). Ljudska naselja dobijaju stalniji karakter dolaskom Slovena (pozni srednji vek) u ove krajeve, a pre njih ovde su boravili Tračani, Kelti, Skiti, Dačani, Rimljani, Gepidi, Avari i drugi.

Mesto PODVRŠAN, odnosno današnji Vršac javlja se početkom XV veka, tačnije 1427.god. u jednom pismu kralja Žigmunda (1387-1439). Za vreme njegove vladavine a radi odbrane od stalnih turskih napada sagrađen je vršački grad-kula koji se nalazio u posedu Đurđa Brankovića.

Prema načinu gradnje Vršačka kula podseća na smederevsku, tako da se pretpostavlja da je vršačka tvrđava izgrađena posle pada Smedereva (1439.god.) kako bi Đurađ Branković zaštitio svoje posede u Banatu i odbio dalju najezdu Turaka.

Period turske vladavine na ovim prostorima trajao je od 1552. do 1716.godine. Banatska buna 1594.god. imala je za cilj da zbaci turski jaram. Banatski Srbi i Rumuni i pored toga što su pružali žestok otpor doživeli su poraz od nadmoćnijeg neprijatelja - "buna je bila u krvi ugušena". Za vreme opsade tvrđave turski aga je izazvao na dvoboj srpskog vođu Janka Lugošana sa nadimkom Halabura.
Dvoboj se završio pobedom Janka Halabure, a ta pobeda pojavljuje se kao jedan od simbola amblema grada, na kojem se iznad utvrđenja (kule) vidi ruka sa mačem i odsečenom turskom glavom.

Posle odlaska Turaka, Vršac ulazi u sastav Tamiškog Banata sa sedištem u Temišvaru. Grad postaje sedište novoosnovanog Vršačkog distrikta (1718.god.) koji je obuhvatao 72 naselja i oko 3.500 kuća. Sa odlaskom Turaka počinje period kolonizacije nemačkog življa iz doline Mozela koji su bili poznati vinogradari. Veštinu sađenja i gajenja vinove loze preneli su i na naš brežuljkast teren, tako da je Vršac ubrzo postao jedan od značajnih evropskih centara za proizvodnju i kvalitet vina. U Vršcu se i ranije uzgajala vinova loza i proizvodilo dobro vino. Tako se prema navodima starijih autora pominje 1494.god. kada se na dvoru ugarskog kralja Vladislava za bure vršačkog vina plaćalo 10,50 dukata.

Pored privrednog razvoja, u Vršcu se razvija zanatstvo i trgovina i grad sve više prerasta u kulturno-obrazovni centar. U drugoj polovini XVIII veka dobija prvu apoteku "Kod Spasitelja", poštu, otvara se prva osnovna škola, podignut je najstariji deo zgrade vršačkog Magistrata ili "Municipije". Zatim 1757.god.sagrađen je Eparhijski dvor, Uspenska crkva( 1766.god.), Velika Saborna crkva( 1785.god.). Velikom zaslugom vladike Josifa Jovanovića Šakabente 1790. god. srpski Vršac je dobio Gramatikalnu školu. Prve pozorišne predstave na srpskom jeziku davane su u Vršcu još 1793.god.u izvođenju đaka Gramatikalne škole, a pre toga su u gradu gostovala nemačka pozorišta iz Temišvara.

Grad Vršac 1804. god. dobija Tržišnu povelju Franje II za hrabro držanje njegovih stanovnika u ratovima protiv Turaka 1787.-1791.god., a 1817. Vršac postaje slobodni kraljevski grad u ondašnjoj Austrougarskoj. Najveće zasluge za sticanje privilegija imao je gradski načelnik Korman Vilhelm i varoški sudija Konstantin Spajić.

Godine 1840. Vršac je imao 15.503 stanovnika i bio je najnaseljenije mesto Tamiškog Banata. Grad se urbanistički uobličava, a prodiranje trgovačkog kapitala je intezivnije.

Revolucionarna zbivanja 1848.god. zahvatila su više evropskih zemalja, proširivši se i na Habsburšku monarhiju, u čijem sastavu je bila i današnja teritorija Vojvodine.

Odluka Majske skupštine održane u Karlovcima od 1. do 3. maja, gde se pored ostalog proglašava i Srpska Vojvodina u koju ulaze Srem sa Granicom, Baranja, Bačka s Bečejskim distriktom i Šajkaškim bataljonom i Banat sa Granicom i Distriktom Kikindskim, odbačene su od strane Carskog dvora, a Srbi nisu priznati za naciju već versku skupinu, a za rešavanje svojih želja upućeni su na mađarsku vladu koja je odlučila da spor sa Srbima rešava oružjem. Tokom velikih borbi koje su vođene kod Pančeva, Vršca i drugih vojvođanskih gradova tokom 1848./49.god. Carskim patentom od 18.novembra 1849. stvorena je posebna teritorija pod nazivom Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat. Sedište Vojvodstva postalo je Temišvar, a car je uzeo titulu Srpskog vojvode. Na taj način su konačno odbačene želje Srba da dobiju Vojvodinu u duhu odluka Majske skupštine.

Došavši u sastav Vojvodstva Srbije i Tamiškog Banata 1849.god. i trpeći sve okrutnosti Bahovog apsolutizma (1849-1861) Vršac je u mnogome izgubio od svog ranijeg značaja na političkom planu. Počela je snažna germanizacija srpskog življa, a politička uprava je bila potčinjena okružnoj vlasti u Temišvaru. Dvor je s jedne strane gušio političke slobode svojih podanika, a s druge strane poklanjao je veliku pažnju razvoju poljoprivrede, zanatstva i trgovine.

To je period naglog razvoja železničkog saobraćaja (1858.god.) koji je Vršac povezivao sa Pančevom, Temišvarom i Bazijašom na Dunavu, a kasnije i sa ostalim mestima. Godine 1880. švajcarski trgovac Bernard Štaub podiže u Vršcu podrum "Helvecija" (kapacitet 10.000 hl.) a vršački vinogradi izlagali su svoje proizvode u svim većim evropskim gradovima: Beču, Parizu, Londonu, Briselu, Bremenu, Lincu, Budimpešti...

Zanatstvo je predstavljalo značajnu privrednu granu (60 raznih zanata organizovano je u 13 esnafa, 7 srpskih i 6 nemačkih). Pored vinogradarstva koje je oduvek davalo pečat gradu, sedamdesetih godina XVIII veka Vršac je bio poznat po gajenju svilene bube i u tom periodu bio je sabirni centar za preradu čaura za celu južnu Ugarsku. Na području grada otvara se Cofman-ova pivara 1859.god., zatim prva štamparija , Gradski muzej i Biblioteka, muzička škola. U drugoj polovini XIX veka Vršac postaje jedan od značajnih centara političkog života Srba u Vojvodini. Sedamdesetih i osamdesetih godina u Vršac prodiru socijalističke ideje i u njemu deluje snažna socijalistička grupa pod imenom "Vršački socijalisti" koji su širili socijalističke ideje među omladinom, radnicima, zanatlijama i sitnim trgovcima, te su u tim slojevima imali masovnu podršku za svoje ideje.

Posle balkanskih ratova nova realnost u ovom delu sveta još više je zaoštrila protivničke interese između Austro-Ugarske i Srbije. Samo nekoliko dana posle sarajevskog atentata (28. jun 1914.god.) počeli su progoni Srba u Vojvodini. Narod je bio ogorčen i ratni poklič bio je svuda prisutan. Ono što se nije dogodilo sa Habsburškom monarhijom u revoluciji 1848/49 ostvarilo se tokom prvog svetskog rata. Agonija "bolesnika na Dunavu" započela je već sa prvim ratnim sukobima. Srpski narod je shvatio da pravi put za oslobođenje i nezavisnost nije obnavljanje već razaranje monarhije. Raspadom Habsburške monarhije 1918.god. sazreli su uslovi za ostvarenje jugoslovenske ideje da njeni narodi žive u zajedničkoj nezavisnoj državi. Stvaranjem Kraljevine SHS 1.decembra 1918.god. označilo je prelomni događaj u životu jugoslovenskih naroda, jer su se oni tada prvi put u svojoj istoriji našli u zajedničkoj državi. Banat u okviru Vojvodine ušao je u sastav Srbije kao njen neodvojiv deo.

Drugi svetski rat (1941-1945) doneo je velike patnje, razaranja, žrtve i stradanja naroda na ovim prostorima. Posle sloma fašizma Vrščani su se odužili svojim junacima i velikanima iz kulturne i istorijske prošlosti, tako što njihova imena nose brojne ulice, trgovi, škole a u parkovima se nalaze vajarska dela koja predstavljaju poznate ličnosti.

Danas, kao i u većem delu svoje prošlosti, Vršac sa okolinom predstavlja multinacionalnu sredinu u kojoj se poštuju prava čoveka bez obzira na versku pripadnost.

Danas je to grad sa razvijenom mrežom škola, sportskih društava, kulturnih institucija, zdravstvenih ustanova , a pre svega grad sa jakim privrednim potencijalom na čijim osnovama gradi svoj prosperitet za dvadeset prvi vek.

Vršac sa patinom duge i burne prošlosti spremno korača u novi milenijum.

pinkie · Prijatelj foruma

evo i nekoliko slika

pinkie · Prijatelj foruma

ARHEOLOGIJA JUGOISTOČNOG BANATA
Arheološka prošlost Vojvodine i u okviru nje Banata vrlo je bogata. Naše područje, Južni Banat, naročito njegov jugoistočni deo kako nam pokazuje karta nalaza, predstavlja područje na kojem su zastupljeni svi periodi od praistorije do srednjeg veka. Arheološka istraživanja ovog područja počela su još krajem prošlog veka i traju do danas.

PALEOLIT I NEOLIT
Najstarija prošlost ovog područja zabeležena je na 6 lokaliteta u okolini Vršca na kojima možemo pratiti tragove o prvom boravku ljudi. Konstatovani nalazi ( kameni artefakti ) pripadaju starijem kamenom dobu-paleolitu i okvirno se datuju između 40.000 i 24.000 g.p.n.e. Nalazi paleontološkog materijala konstatovani su u okolini Banatske Palanke, Bele Crkve, Grebenca, Straže, Dupljaje i Vršca. Paleolitska staništa nisu još sigurno potvrđena, kao ni srednja faza kamenog doba-mezolit.

Mlađe kameno doba- neolit potvrđeno je na ovom području sa 2 kulturne grupe: starčevačkom ( starija faza ) i vinčanskom ( mlađa faza). Ove kulture okvirno traju od 6.000 do 3.000 g.p.n.e. Najpoznatiji lokalitet starčevačke kulture je Kozluk kod Vršca, zatim slede Pavliš, Kovin, Hajdučica, Gaj i Kusić. Vinčanska kultura zabeležena je pre svega na poznatim lokalitetima Kremenjak kod Potpornja i At kod Vršca, slede Carina- Crvena Crkva, Cerovica- Banatska Subotica i dr. Ove kulture ostavile su brojne tragove vezane i za svakodnevni a i za duhovni život. Utvrđene su i osnove kuća (At, Potporanj). Karakteristični nalazi su: keramika, oruđa od kamena i kosti, tegovi za ribarske mreže, zatim figuralna plastika vezana za kultove zemljoradnje.

BAKARNO, BRONZANO I GVOZDENO DOBA
Korišćenje bakra na kraju poznog neolita doveo je do pojave rane metalurgije i kultura koje pripadaju bakarnom dobu. Bakarno doba (eneolit) konstatovan je na našem području u više faza: ranoj, srednjoj i poznoj i brojnim kulturama koje nose nazive prema eponimnim nalazištima u Rumuniji, Austriji, Panonskoj niziji itd. Eneolitski period okvirno traje od 3.000 - 2.000 g.p.n.e.

Pomenućemo samo najvažnije lokalitete koji su brojni ali mahom neistraženi.

Rani eneolit: Ulica 29 novembra- Vršac, Ciglana- Bela Crkva,Dubovac, Stari Vinogradi- Banatska Dubica, Graničarska ulica - Vatin itd.

Srednji eneolit: najznačajniji lokalitet je Brza vrba- Kovin.

Pozni eneolit: okolina Uljme i Vlajkovac ( grobovi).

U zbirci muzeja čuvaju se brojni nalazi keramike, predmeti izrađeni od bakra itd.

Bronzano doba
u jugoistočnom Banatu približno traje od 2.000/1.800- 1.000/800 p.n.e. Najznačajniji lokaliteti bronzanog doba otkriveni su još do kraja XIX veka a to su: Židovar- Orešac, Kudeljište- Dubovac, At- Vršac, Ludoš- Vršac, Rudine- Banatska Palanka, Bela bara - Vatin. I kultura bronzanog doba se razvijala se u više faza kroz razne kulture. Treba naglasiti da dve kulture bronzanog doba nose ime po lokalitetima sa našeg područja. To su Vatinska kultura ,eponimni lokalitet Vatin-rano bronzano doba i Dubovačka kultura, eponimni lokalitet Dubovac- srednje bronzano doba.

Vatinskoj kulturi pripadaju jedinstveni primerci u našoj zbirci (plastika, ostave). Nalazi ove kulture konstatovani su na brojnim drugim nalazištima na širem području naše zemlje, a u pojedinim njenim fazama i van nje. Dubovačkoj kulturi pripadaju i poznate antropomorfne statuete iz Kovina, Dubovca, Vatina, Dupljaje, Vršca, Gaja... U vršačkom muzeju osim navedenih nalazi se vrlo bogat materijal iz ovog perioda: raznovrsna keramika, ostave bronzanih predmeta, nakit, grobovi sa inventarom, nekropole, antropomorfni ostaci itd.

Gvozdeno doba
na našem području traje od oko 800 g.p.n.e. do početka našeere. Starijoj fazi pripadaju nalazi sa lokaliteta: Breg- Ritiševo, Rudine- Banatska Palanka, Kanal Mesić- Vršac, Židovar- Orešac itd. Mlađoj fazi- latenu u kojoj se formira populacija koju po antičkim citatima nazivamo Skordisci, pripadaju sledeći lokaliteti: Židovar- Orešac, At-Vršac i Ciglana-Kovin. Oni unose niz inovacija kao što je upotreba vitla, masovna proizvodnja predmeta od gvožđa, i novac.

ANTIKA I RANI SREDNJI VEK
Iz perioda kada se pretpostavlja da je deo južnog Banata bio pod rimskom dominacijom (kraj I i poč.II v.n.e. do 271. g.n.e.) registrovano je 25 lokaliteta sa rimskim materijalom uključujući tu i novac. Najznačajniji je lokalitet u Staroj Palanci poznat pod nazivom Sapaja, gde su vršena i istraživanja, zatim Kovin, Vračev Gaj, Vršac, Banatski Karlovac i dr. Za naše područje značajniji su nalazi materijalne kulture Sarmata ( pripadaju porodici iranskih naroda) koji u drugoj pol.III v. intezivno naseljavaju naše područje. Na našem terenu registrovano je oko 70 lokaliteta koji pripadaju sarmatskoj kulturi. Pre svega tu treba izdvojiti Vršac u kojem je registrovano 19 lokaliteta od kojih je najpoznatiji "Dvorište Eparhije banatske" sa čije nekropole potiče izuzetan materijal. Za Sarmate je pored đinđuha rađenih od raznih materijala (staklena pasta, almadin, jaspis, kalcedon, ćilibar) karakterističan keramički materijal, privesci, narukvice, naušnice, ogledala i dr.

Period koji sledi poznat je pod nazivom Seoba naroda(V i VI vek) kada su ovim područjem prolazili Huni, Goti, Vandali. Ovaj nemiran period ostavio je manje tragova na našem području ali sa jedinstvenim primercima (Kovin, Stara Palanka). Od VI veka prodiru u ovo područje Avari i Sloveni. Južni Banat će se naći u okviru avarsko-slovenskog saveza, a padom avarske države biće pod vlašću Bugara, potom Mađara sa izraženim slovenskim elementom, da bi 1552.god. pao pod tursku vlast. Avarski i ranoslovenski nalazi su retki na našem području. Brojniji je slovenski arheološki materijal od IX veka pa nadalje koji potiče sa lokaliteta: Crvenka-Vršac,Vatin,Banatska Palanka:keramički materijal, nakit, predmeti od gvožđa-delovi konjske opreme,vrhovi strela,bojne sekire,noževi.

Treba na kraju reći da se bogata arheološka zbirka popunjava i dalje brojnim nalazima sa iskopavanja koja se vrše zadnjih godina na lokalitetu Židovar kod Orešca i vršačkom utvrđenju.

ŽIDOVAR - značajno arheološko nalazište u jugoistočnoj Evropi, smešten je na istočnom rubu Deliblatske peščare, pored reke Karaš. Otkriven je još u XIX veku. Probna arheološka istraživanja na ovom nalazištu obavio je profesor Branko Gavela u periodu od 1948. - 1977.god. U velikom projektu sistematskih istraživanja Židovara koji se realizuje počevši od 1996.godine na inicijativu akademika Dragoslava Srejovića učestvuje i naš muzej. Realizacijom ovog projekta biće formirana izuzetna kolekcija stratigrafski jasno određenih arheoloških nalaza čijom analizom će Židovar postati jedinstven relevantan lokalitet u Evropi za određivanje hronološkog odnosa najvažnijih praistorijskih kultura od početka II milenijima do kraja I milenijuma s.e. u Panoniji, Podunavlju i centralnobalkanskom području. Ovaj lokalitet će svakako dati veliki doprinos osvetljavanju etničke slike područja naročito u zadnjim vekovima praistorije. Najvažniji rezultati istraživanja već su predstavljeni javnosti jednom izložbom i publikacijom na srpskom i engleskom jeziku:"Židovar - Naselje bronzanog i gvozdenog doba" (Vršac-Beograd 1997.god.), mnogim predavanjima, kroz razne medije, a po završenim iskopavanjima predviđa se međunarodni naučni skup i objavljivanje višetomne monografije.

VRŠAČKO UTVRĐENJE
- od 1997.godine Narodni muzej u Vršcu,zajedno sa Zavodom za zaštitu spomenika kulture u Pančevu, uključen je u višegodišnji projekat na iskopavanju i konzerviranju ostataka Vršačkog utvrđenja. Utvrđenje se datuje okvirno u početak XV veka i potvrđuje zapise Evlije Čelebije( pol.XVI veka) i skromne podatke iz XVII veka "o postojanju tvrđave na bregu". Utvrđenje je izgrađeno na nadmorskoj visini od 400m, na platou dimenzija 40x17metara. Turci su zauzeli utvrđenje prvi put 1456.god., a definitivno 1552.godine. Dosadašnjim istraživanjima konstatovani su bedemi i moćni ostaci kružne kule koja je nekada stajala nasuprot već dobro poznate donžon kule.

Pokretan arheološki materijal (keramika, kameni predmeti, metalno oružje i oruđe, novac) posle završene kompletne analize daće precizniju sliku života ovog utvrđenja u istorijskim, kulturnim, ekonomskim okvirima. Vršačko utvrđenje je jedno od najbolje očuvanih utvrđenja tog karaktera u Banatu i Vojvodini. Uz arheološka istraživanja vršena su i konzervatorski radovi da bi se ovaj objekat što bolje sačuvao na jednom od najlepših vidikovaca u Vojvodini. Predstoji još više godina istraživanja, rekonstrukcije i na kraju revitalizacije ovog objekta.

pinkie · Prijatelj foruma

KULTURA I UMETNOST

Vršac spada u one gradove koji se s pravom ponose na svoju prošlost, na intezivan razvoj kulturnog života u kome rade mnoge škole, ustanove kulture i zapažene ličnosti. Više od dva i po veka vrščani se s pijetetom odnose prema svojim piscima, slikarima, muzičarima i drugim umetnicima, od kojih su mnogi u samom vrhu srpske i jugoslovenske kulture, neki od njih su dostizali svetski nivo i bez njih se ne može zamisliti ozbiljniji pregled jugoslovenske i evropske kulture. Oni su svojim delima obeležili periode u kojima su stvarali i na najlepši način proslavili ime grada iz koga potiču.

Prošlost grada odlikuje kontinuiran, intezivan kulturni razvoj, koji beleži čitave duhovne krugove umetnika, veliku pozorišnu tradiciju i permanentni književni život. Ovo bogato nasleđe u domenu kulture i obrazovanja, grad i danas uspešno obnavlja i nastavlja preko udruženja umetnika, slikarskih kolonija, muzejskih ekspozicija, pozorišnih predstava, aktivnosti biblioteke vezane za čitalačku publiku, multimedijalnih prezentacija, brojnih savremenih pesnika i prozaista...

Vršac je grad koji i danas zadivljuje svojom vekovnom arhitekturom, i sakralnom i profanom. Međutim, ovaj grad "pod kulom" i dalje se urbanizuje u skladu sa savremenim zahtevima čoveka ovog vremena, sa težnjom da se zadrži staro jezgro i arhitektonski duh grada.

pinkie · Prijatelj foruma

SPORT
Sport u Vršcu počinje da se razvija veoma rano, no nažalost ne može se govoriti o nekom kontinuiranom razvoju, jer je u svakoj sportskoj grani tokom istorije bilo prekida, pa i potpunog nestajanja sa ovih prostora. Prva sportska grana, o kojoj postoje pisani podaci, je streljaštvo. Mileker navodi podatak da se još 1795. godine pominje strelište u šumici Šeriblovog vinograda, ali se tek 1858. godine formira streljačko društvo koje predstavlja početak organizovanog sporta u našem gradu. Zapisano je da je ”prvi kralj pucanja� bio gvožđar Danilo Milošević. Potom se u gradu osnivaju i drugi sportovi, upravo onako kako se razvijaju i u ostalim delovima Evrope i sveta. 1863. godine je u nižu realnu gimnaziju(realka) uvedena gimnastika, što je prethodilo formiranju "Srpskog gimnastičkog društva" osnovanog 1879. godine. Šah u Vršac, prema zvaničnim podacima, dolazi 1892. godine. Ovaj period šaha posebno je obeležio Sava Gerdec, poznat kao ”najjači amater sveta� u slobodnim partijama, jer je pobeđivao i takve šahovske veličine, kao što su bili Aljehin i Kapablanka. Pred kraj 19. veka osnovani su mačevalački klub i biciklistički klub koji je prvu trku organizovao 1897. godine. Početak 20. veka donosi i fudbal: 1903. godine osniva se prvi fudbalski klub i odigrava prva utakmica, a 1919. godine osnovan je fudbalski klub "Dušan Silni", jedan od najstarijih klubova u zemlji. 1906. godine osnovan je i teniski klub. U formiranom "Sokolskom društvu" bivaju zastupljeni uglavnom svi sportovi, ali se po svojim rezultatima posebno izdvajala sekcija hazene (preteča savremenog rukometa) koja je odmah po formiranju, dvadesetih godina, postizala značajne rezultate. Pojava atletike na ovim prostorima vezana je za 1926. godinu i osnivanje "Vršačkog atletskog kluba" - VAK, sa namerom da razvije tri sporta: rvanje, boks i mačevanje. Zbog ne postojanja odgovarajućih trenera zaživelo je samo rvanje, zahvaljujući pre svega Prokopiju Kiriću koji je pre Drugog svetskog rata ima oko 400 borbi, a svega 4 je izgubio. Početkom tridesetih godina počinje da se igra odbojka. Rezultati su odmah usledili pošto ženska odbojkaška ekipa počev od 1931. godine tri godine uzastopno osvaja županijsko prvenstvo. Posle rata sa fakulteta, radnih akcija i seminara dolaze novi sportovi. 1947. godine kada je osnovano sportsko društvo "Jedinstvo", počinje intezivniji razvoj sporta u gradu. Postižu se sve zapaženiji rezultati, kako u ekipnim, tako i u pojedinačnim sportovima. Razvojem društva, povećanjem standarda i poboljšanjem uslova za trening, i sport se sve više razvija i zauzima svoje mesto u društvu. Tako beležimo i prvi veći uspeh, osvajanje kupa Jugoslavije u košarci za juniorke. KK "Jedinstvo" kao da je već tada najavilo današnje velike rezultate KK "Hemofarm". Velike uspehe u to vreme, a i kasnije, postižu rvači, jedriličari, pa potom odbojkaši i odbojkašice.

Danas u Vršcu postoje više kvalitetnih klubova koji se takmiče u saveznom rangu takmičenja, a to su: muška i ženska ekipa košarkaškog kluba "Hemofarm", ženska ekipa stono-teniskog kluba "Vršac", ragbi klub "Vršac", teniski klub i rukometni klub "Mladost".

Gotovo svi klubovi na teritoriji opštine su članovi Sportskog saveza koji je formiran 1998. godine, i koji pored stručne i organizacione pomoći koje pruža klubovima, posreduje u realizaciji budžetskih sredstava namenjenih za sport i fizičku kulturu. Sportski savez učestvuje i u drugim akcijama, raznim turnirima, organizaciji kupa, međunarodnih utakmica, kao i sprovođenju akcije "Školske olimpijade" učenika osnovnih i srednjih škola Republike Srbije.

STRELJAŠTVO

Streljački savez opštine Vršac već dugo vremena postiže veoma zapažene rezultate. U svojoj riznici trofeja čuva preko 600 odličja, 30 pehara i veliki broj zlatnih, srebrnih i bronzanih medalja. Velike zasluge za uspešan rad ovog saveza ima Mihajlo Anđelković, koji ga vodi od 1950. godine. Najistaknutiji pojedinci su Nikola Orta, koji je osvojio najvišu titulu u streljaštvu "majstor strelac" i Ivan Jakov koji je dva puta bio šampion Jugoslavije, više puta vicešampion, kao i šampion Vojvodine.

GIMNASTIKA

Sreta Stefanović, gimnastičar, predstavlja izuzetnu ličnost u vršačkom sportu. Čak sedam puta je osvajao prvenstvo države na krugovima, a bio je i član reprezentacije Jugoslavije na XV olimpijskim igrama u Helsinkiju 1952. godine.

ŠAH

Bora Kostić (1867-1963), velemajstor, jedan je od najistaknutijih naših šahista u periodu između dva svetska rata. Proneo je slavu Vršca širom sveta. U nizu uspeha na međunarodnim turnirima, jedan je od pobednika (sa Pircom) prvog šampionata Jugoslavije, održanog 1935. godine u Beogradu i pobednik međunarodnog šampionata Jugoslavije, u Ljubljani 1938. godine.

Šah klub, koji nosi ime slavnog šahiste, osnovan je u Vršcu 1924. godine. Od važnijih rezultata treba pomenuti uspehe naša dva internacionalna majstora. Zorica Nikolin je bila dva puta šampion Jugoslavije u seniorskoj konkurencije, a Dušica Čejić je u omladinskoj konkurenciji tri puta pobeđivala na šampionatima Jugoslavije, a bila je i omladinski prvak Balkana.

U čast Bore Kostića, od 1960. godine u Vršcu se svake godine održava međunarodni turnir. Do sada je održano 13 turnira (poslednji 1989. godine). Na ovim turnirima učestvovala su mnoga poznata imena svetskog i domaćeg šaha, kao što su: Petrosjan, Meking, Portiš, Bronštajn, Saks, Sabo, Adorjan..., a od domaćih šahista Gligorić, Ljubojević, Matanović, Ivkov i drugi. Na devet turnira bio je učesnik i naš sugrađanin, FIDE majstor Milorad Kapelan.

JEDRILIČARSTVO

Božidar Komac je u vršačkom sportu postigao ono što nikom drugom nije pošlo za rukom, a to je osvajanje svetskog prvenstva. U sedamnaestogodišnjoj letačkoj karijeri imao je oko 1.600 časova letenja sa oko 3.000 poletanja, i oko 1.500 časova sa oko 4.500 poletanja na motornim avionima. Leteo je na pedeset i jednom tipu jedrilica i na oko trideset tipova motornih aviona. U Engleskoj 1954. godine, u klasi dvoseda osvojio je prvenstvo sveta, dok je na svetskom prvenstvu u Poljskoj bio četvrti. Tri puta je bio prvak države, dva puta drugi, a po jednom treći i šesti. Postavio je 11 državnih rekorda, od kojih je jedan svetski. Interesantno je napomenuti da dva jugoslovenska rekorda postavljena 1953. godine još nisu oborena.

ODBOJKA

Ženski odbojkaški klub "Mladost" kontinuirano počinje da radi od 1966. godine, zahvaljujući odbojkaškom entuzijasti i treneru Luki Aurelijanu. Klub je jedan od najuspešnijih u gradu. Podatak da u svojim vitrinama čuva 110 pehara osvojenih na raznim takmičenjima, govori u prilog tome. Klub je šest sezona igrao u Prvoj saveznoj ligi (jednom vicešampionke u SFRJ), u više navrata igrao je finale nacionalnog kupa, a igrao je i u Kupu kupova Evrope. Od mlađih kategorija, pionirke su bile prvakinje Jugoslavije, a juniorke prvakinje Vojvodine.

KOŠARKA

Košarkaški klub "Hemofarm" osnovan je 1946. godine pod imenom "Jedinstvo", koje se do sada više puta menjalo. Juniorska ženska ekipa je 1952. godine bila prvak Jugoslavije. U toj ekipi igrala je i legenda vršačke košarke Olgica Vukobrat, jedna od najboljih košarkašica Jugoslavije. Nakon tog velikog uspeha slede godine nastupanja u vojvođanskoj i srpskoj ligi. Do značajnog uspona dolazi kada patronatstvo nad klubom preuzima "Hemofarm" koncern. Ekipa se 1993. godine plasirala u Prvu saveznu ligu, a već 1994. godine borila se na finalnom turniru. 1996. godine ženski košarkaški klub "Hemofarm" osvaja kup Jugoslavije i time širom otvara vrata nastupa na evropskoj sceni. Tri godine za redom osvajaju šampionat Jugoslavije.

PLANINARSTVO

Ova sportsko - rekreativna delatnost nastaje kao rezultat propagiranja ideja "Riklijanera", pre više od jednog veka. Od predratnog društva "Prijatelji prirode", posle rata ili tačnije 1948. godine osnovano je planinarsko - smučarsko društvo (PSD) "Vršačka kula", a kasnije 1962. godine i PSD "Željezničar". Ovo drugo posebno neguje takmičarski duh i usvojim vitrinama čuva veliki broj pehara osvojenih na raznim orijentacionim takmičenjima.

TAEKWONDO

Taekwondo klub "Vršac" je jedan od najboljih i najuspešnijih
klubova u Jugoslaviji, osnovan je 2. februara 1993.godine.
Od osnivanja do danas na čelu kluba je Boris Gorjup WTF kukkiwon
instruktor 2.dan. U proteklih 7 godina postojanja kluba postignuti
su značajni rezultati na domaćim i medjunarodnim takmičenjima.
Poseban ponos kluba su pojedinci koji zauzimaju stalno mesto
u redovima nacionalnog tima.

BORILAČKI SPORTOVI

RVANJE - Kao teško-atletski sport, rvanje postiže rezultate najviše vrednosti i to od samih početaka, daleke 1926. godine. Sportisti koji su branili boje vršačkih rvačkih klubova pod različitim imenima, proneli su slavu Vršca širom zemlje a i Evrope. Treba navesti imena nekoliko rvača koji su postigli vanserijske rezultate. Posebno mesto zauzima Prokopije Kirić, utemeljivač ovog sporta u Vršcu, koji je bio i državni prvak i jednom vicešampion. Seniorski prvaci države bili su i Bela Tot i Petar Gaćka. Posebna priča je Ratomir Ivanović koji je još kao omladinac dostigao sam vrh, jer je u kategoriji takmičara do 22 godine bio prvak Evrope i višestruki prvak države. Kao senior bio je dva puta prvi i tri puta drugi na državnim prvenstvima. Osam godina je bio seniorski reprezentativac zemlje. Mada je bio olimpijski kandidat, nažalost nikada na njoj nije učestvovao. Sreta Stefanović, gimnastičar, predstavlja izuzetnu ličnost u vršačkom sportu. Čak sedam puta je osvajao prvenstvo države na krugovima, a bio je i član reprezentacije Jugoslavije na XV olimpijskim igrama u Helsinkiju 1952. godine.

OSTALI SPORTOVI

TENIS - Teniski klub "Vršac" je klub duge i plodne tradicije. U jugoslovenskim razmerama, svima su poznata imena Stevana Lasla, Svetolika Cvejića, Ante Škrbića, Dragice Dobrić... Klub od 1987. godine igra na novim terenima i stvaraju se novi asovi "belog� sporta. Najistaknutiji je svakako Željko Čiča, najuspešniji teniser koji je ponikao u ovom gradu. Bio je prvak Jugoslavije u svim mlađim kategorijama, a 1988. godine postaje i seniorski prvak države. Takođe dva puta je bio i dvoranski prvak Jugoslavije. Reprezentativni dres nosio je više puta i to u svim kategorijama. Njegovim stopama u ovom klubu uspešno kreće Dragana Zarić.

pinkie · Prijatelj foruma

Ovaj grad je očovečen bogatom istorijom i tradicijom, optočen lepotom raznovrsne prirode, osmišljen delima umetničke vrednosti i svim onim što čini smisao svakodnevnice, života i življenja. Vršac je jedan od onih gradova koji svojom patinom i slikovitošću podseća na proteklo doba, ali zato mnogim novim blokovima kuća, ulica i industrijskim zonama naglašava da ovde buja život novog vremena. Smešten u podnožju i na padinama Vršačkih planina, sa kojih se spušta svež vazduh šuma i dah vinograda, ovaj grad lepotan u sebi slikovito održava i prošlost i savremenost. Brojna stara zdanja raznovrsnih stilova i niz institucija čuvaju jednu od najzanimljivijih kulturnih istorija medju vojvo- đanskim gradovima. Međutim, Vršac sve više dobija i obeležja savremenog grada, sa raznovrsnom privredom i vrlo značajnim društvenim delatnostima. Njegovi žitelji sa ponosom ističu da je tačna česta konstatacija - Vršac je slikovitiji i privlačniji od mnogih panonskih gradova.

Vršac, jedan od najstarijih banatskih gradova, nalazi se na jugoistočnom rubu Panonske nizije, u podnožju Vršačkih planina. Leži severoistočno od Beograda na 83. kilometru međunarodnog magistralnog puta prema Rumuniji, od koje je udaljen 14 km. Vršac odlikuje dobra povezanost sa okolnim mestima, kao i gradovima u ovom delu Vojvodine, i to kako drumskim tako i železničkim saobraćajem. U samom Vršcu nalazi se železnički granični prelaz prema Rumuniji, a drumski kod Vatina.

Vršac leži u samom podnožju Vršačkih planina. U njegovoj neposrednoj blizini nalaze se depresije Velikog i Malog rita, potočne doline, lesne zaravni, a na nevelikoj udaljenosti nalazi se i Deliblatska peščara, specifičan geografski kompleks i jedno od najvećih peščanih prostranstava u Evropi. Vršačke planine, na krajnjem jugo-istoku Banata, zauzimaju površinu od oko 170 km2. Imaju pretežno odlike brdsko- brežuljkastih predela čiji centralni deo ima planinski karakter. Počinjući sa brdima Kapela (252 m) i Kula (399 m) nad samim gradom, prostiru se na istoku sve do rečice Černe u Rumuniji, na severnoj strani oivičene su Markovačkim potokom i Malim Ritom u koji se strmo spuštaju. Sa južne strane blago opadaju i završavaju se dolinama potoka Mesića i Guzajne. U uzdužnom profilu, na pravcu istok-zapad nalaze se najveći vrhovi, među kojima dominira Gudurički vrh (641m), ujedno i najviši vrh u Vojvodini. Južna i severna podgorina ispresecane su vododerinama i potočnim dolinama.

Klima je umereno-kontinentalna, sa sledećim obeležjima: duga i topla leta, nešto hladnije, a ponekad hladne i snegovite zime, svežija i kraća proleća, dok su jeseni duže i toplije. Posebnu specifičnost Vršcu daje košava. Najčešće duva u rano proleće i poznu jesen, odnosno u hladnijoj polovini godine. Brzina košave je promenljiva i kreće se od 18 do 40 km na sat, a pojedini udari i do 140 i više km na sat. Osim košave duva i severac i severozapadni vetar.

Vršački predeo je prilično siromašan vodotokovima prirodnog porekla. Jedina reka je Karaš, koji izvire u Rumuniji i protiče nedaleko od Vršca. Mesić, najveći od nekoliko potoka, izvire u brdima iznad istoimenog sela i protiče kroz sam grad. Na teritoriji južnog Banata izgrađena je od 18. veka do danas, čitava mreža kanala za odvođenje atmosferskih i podzemnih voda. Najveći je kanal Dunav-Tisa-Dunav, koji prolazi na oko desetak kilometara od Vršca. U samom gradu je veštačko jezero koje je uređeno kao gradsko kupalište, a u blizini, u Velikom Ritu postoji ribnjak površine 906 hektara, poznat i kao stanište velikog broja vrsta barskih ptica i druge divljači.

U životinjskom svetu Vršačkih planina ima srna, divljih svinja, zečeva, divljih mačaka, lisica, a u prolazu se zadržavaju i vukovi. Iz ptičjeg sveta zastupljeni su: divlja patka i guska, divlji golub, jarebica, fazan, veliki i mali detlić, kraguj, pupovac, a od grabljivica, jastreb, mišar, orao, sova, soko. Na području Vršca žive: veverica, šumski puh, siva i crna vrana, gavran i mnoge druge vrste retkih ptica. Jedinstveno gnezdište u našoj zemlji ima u Malom Ritu barska šljuka bekasina. Od zmija najzastupljenija je belouška, ređe šarka, a ima slepića i smuka. Jedna vrsta zelenog guštera smatra se da je raritet u Vojvodini. U rečnim tokovima i u kanalima ima raznih vrsta riba: štuke, šarana, soma, kečige, karaša i sitne bele ribe.

Biljni svet je veoma raznolik. Najviše je trava od kojih poseban značaj ima kostrika. Na Vršačkim planinama rastu: smreka, crni bor, pavit, poljski i brdski brest, bukva, pitomi kesten, više vrsta hrasta, beli grab, više vrsta lipa, kupina, šipak, poljska ruža, divlja jabuka i kruška, beli i crveni glog, brekinja, oskoruša, rašljika (trn), divlja trešnja, ruj, klokočika, klen, mleč, žesta, dren, svib, bršljan, kurika, pasrden, beli i crni jasen, obična kalina, crvena zova, veprina. Sve su to autohtone biljne vrste. Naknadno unete drvenaste vrste su: bagrem, jasika, bela i crna topola, vrba rakita, divlji kesten i razni četinari. Na Vršačkim planinama ima 1.024 vrsta drveća, šiblja i zeljastog bilja. Zna se za 22 biljne zajednice (fitocenoze) i to 10 stepsko-livadskih i 12 šumskih.

pinkie · Prijatelj foruma

Odaberite Vršac...

jer je ovaj grad je očovečen bogatom istorijom i tradicijom, optočen lepotom raznovrsne prirode, osmišljen delima umetničke vrednosti i svim onim što čini smisao svakodnevnice, života i življenja.

Vršac je jedan od onih gradova koji svojom patinom i slikovitošću podseća na proteklo doba, ali zato mnogim novim blokovima kuća, ulica i industrijskim zonama naglašava da ovde buja život novog vremena. Smešten u podnožju i na padinama Vršačkih planina, sa kojih se spušta svež vazduh šuma i dah vinograda, ovaj grad lepotan u sebi slikovito održava i prošlost i savremenost.

Brojna stara zdanja raznovrsnih stilova i niz institucija čuvaju jednu od najzanimljivijih kulturnih istorija medju vojvođanskim gradovima. Međutim, Vršac sve više dobija i obeležja savremenog grada, sa raznovrsnom privredom i vrlo značajnim društvenim delatnostima. Njegovi žitelji sa ponosom ističu da je tačna česta konstatacija - Vršac je slikovitiji i privlačniji od mnogih panonskih gradova.

Odaberite Vršac...

jer je jedan od najlepših banatskih gradova leži na jugoistočnom rubu Panonske nizije, u podnožju Vršačkih planina. Nalazi se severoistočno od Beograda na udaljenosti od 84 kilometara, a od granice sa Rumunijom je udaljen svega 14 km. Drumskim i železničkim saobraćajem dobro je povezan Vršac sa okolnim mestima i gradovima. U samom gradu je i železnički granični prelaz prema Rumuniji, dok je drumski prelaz kod Vatina. Grad leži na međunarodnom putu Beograd -Temišvar a kroz njega prolazi međunarodna železnička pruga Beč-Budimpešta-Beograd-Bukurešt. Na tri kolimetra od centra grada nalazi se Pilotska akademija JAT-a, a u okviru nje i aerodrom za manje avione, avio-taxi i letelice srednje veličine.

vrsac · Početnik Domaćeg.de

Vrsac je jako lep grad ali i u isto vreme jako veliki smor.mislim da treba malo vise aktivnosti da ima ovaj grad

PiNkLaDy · Miss Smart

Vrsac....ako budete iamli prilike da odete tamo,ne propustite da probate njihova vina...Odlicna su Wink

pinkie · Prijatelj foruma

ah da Vrsacki vinogradi...ja sam jako dugo slusala radio stanicu Vrsacki vinogradi..ne znam da li je jos uvek u funkciji ali imali su odlicnu muziku i fantasticne voditelje Wink