Izrael

sanjica_021 · *Doktorovo~slculence*

GODINE KONSOLIDACIJE

U toku druge decenije postojanja Izraela (1958-1968) izvoz se udvostručio, a bruto domaći proizvod je rastao po stopi od oko 10% godišnje. Neki od proizvoda, koji su se u prethodnom periodu uvozili, kao što su papir, automobilske gume, radio aparati i frižideri, sada su se proizvodili u zemlji, ali su najbrži razvoj beležile metalska, mašinska, hemijska i elektronska industrija. Pošto je domaće tržište prehrambenih proizvoda dovedeno gotovo do granice zasićenja domaćim proizvodima počelo se sa gajenjem mnogih useva i sirovina za prehrambeno-prerađivačku industriju, kao i svežih proizvoda, namenjenih izvozu. Da bi se zadovoljile potrebe trgovinske razmene koja je bila u porastu, otvorena je još jedna luka za prekookeanske brodove na obalama Sredozemnog mora u mestu Ašdodu, pored već postojeće luke u Haifi.
U Jerusalimu je izgrađena nova zgrada Skupštine, kao i nove zgrade Medicinskog centra Hadašah (Hada-ssah) i Hebrejskog univerziteta umesto ranije korišćenih zgrada na brdu Skopusu. koje su morale biti napuštene nakon rata za nezavisnost. Tada je osnovan i Muzej Izraela sa ciljem da se kulturna i umetnička blaga jevrejskog naroda prikupe, sačuvaju, izučavaju i dobiju svoju stalnu izložbenu postavku.
Saradnja Izraela sa stranim zemljama se postepeno proširivala i uspostavljena je bliska saradnja sa SAD-om, Velikom Britanijom i većinom zemalja zapadne Evrope, gotovo svim zemljama Latinske Amerike i Afrike i nekim azijskim zemljama. Pokrenuti su obimni programi međunarodne saradnje, a stotine izraelskih fizičara, inžinjera, predavača, agronoma, stručnjaka za navodnjavanje zemljišta i predstavnika omladinskih organizacija delilo je svoja iskustva i znanja sa ljudima iz drugih zemalja u razvoju. Razmena ambasadora sa Saveznom Republikom Nemačkom usledila je tek 1965. godine zbog gorkih sećanja jevrejskog naroda na zločine počinjene protiv njih tokom vladavine nacističkog režima (1933-45. godine). Normalizaciji odnosa između (dve zemlje prethodile su žučne javne i veliko protivljenje naroda.

sanjica_021 · *Doktorovo~slculence*

ŠESTODNEVNI RAT 1967. GODINE

Nade da će proteći još jedna decenija relativnog mira bile su razvejane eskalacijom nasilja arapskih terorista u graničnom pojasu sa Egiptom i Jordanom, stalnim artiljerijskim napadima sa područja Sirije na poljoprivredna naselja u severnoj Galileji i gomilanjem velikih vojnih snaga u susednim arapskim državama. Kada je Egipat ponovo staniconirao velike vojne snage na Sinaju (u maju 1967. godine), proterao je mirovne snage UN iz te oblasti (koje su se tu nalazile još od 1957. godine), ponovo uspostavio blokadu Tirenskog moreuza i stupio u vojni savez sa Jordanom, Izrael se suočio sa neprijateljskim arapskim snagama na svim frontovima. Pošto je Egipat prekršio sporazum, potpisan nakon rata na Sinaju iz 1956. godine, Izrael je odlučio da krene u preventivni napad, pozivajući se na svoje pravo na samoodbranu. Napad protiv Egipta na jugu zemlje započeo je 5. juna 1967. godine, a zatim je usledio protivnapad na Jordan na istoku i potiskivanje sirijskih snaga, utvrđenih na Golanskoj visoravni na severu zemlje.
Na kraju ovog ratnog sukoba, koji je trajao šest dana, prethodno važeće linije prekida vatre zamenjene su novim, tako da su Judeja, Samarija, Gaza, Sinajsko poluostrvo i Golanska visoravan potpali pod Kontrolu Izraela. To je značilo da su sela na severu bila bezbedna od sirijskog bombardovanja koje je trajalo 19 godina, da je prolaz za izraelske brodare i njihove partnere kroz Tirenski moreuz konačno slobodan i da je Jerusalim, koji je bio podeljen između Izraela i Jordana još od 1949. godine, u potpunosti potpao pod izraelsku upravu.

sanjica_021 · *Doktorovo~slculence*

OD RATA DO RATA

Po završetku rata izraelska diplomatija je imala za zadatak da vojne uspehe prevede u trajan mir zasnovan na Rezoluciji Saveta bezbednosti UN br. 242, koja je pozivala na "priznavanje suvereniteta, teritorijalnog integriteta i političke nezavisnosti svake države u regionu i na njihovo pravo da žive u miru u okvirima bezbednih i izmenjenih granica, bez ikakvih nasilnih akcija." Ali, stav arapskih zemalja formulisan na Samitu u Kartumu (u avgustu 1967. godine) bio je da "nema mira sa Izraelom, kao ni pregovora, ni priznavanja izraelske države." U septembru 1968. godine Egipat je pokrenuo "rat do istrebljenja" sa sporadičnim, statičnim akcijama duž obala Sueckog kanala, koji je eskalirao u pravi sukob lokalnih razmera i obema stranama naneo velike ljudske gubitke. Sukobi su okončani 1970. godine, kada su Egipat i Izrael potpisali novo primirje na obalama Sueckog kanala.

sanjica_021 · *Doktorovo~slculence*

RAT NA DAN JOM KIPURA 1973. GODINE

Tri godine relativnog mira na granicama zemlje prekinuo je napad na Izrael koji su zajednički izvršili Egipat i Sirija, na dan praznika Jom Kipura (Praznik pokajanja), najsvetijeg dana za Jevreje (6. oktobra 1973. godine). Egipatska vojska je prešla Suecki kanal, a sirijske trupe prodrle na Golansku visoravan. Tri nedelje nakon toga, Izraelske odbrambene snage uspele su da preokrcnu situaciju u svoju korist i da odbace napadače prešavši Suecki kanal, prodrevši na teritoriju Egipta i napredujući sve do linije od 32 km pred sirijskim glavnim gradom Damaskom. Dve godine dugi i teški pregovori između Izraela i Egipta i između Izraela i Sirije okončani su sporazumom o razdvajanju snaga, u skladu sa kojim se Izrael povukao sa delova teritorija osvojenih tokom ratnog sukoba.

sanjica_021 · *Doktorovo~slculence*

OD RATA DO MIRA

Cena koju je Izrael platio za rat iz 1973. godine bila je jednaka vrednosti jednog godišnjeg bruto domaćeg proizvoda, ali se privreda oporavila već u drugoj polovini 1974. godine. Znatno je porasla visina stranih investicija, a kada je Izrael postao pridruženi član Evropskog zajedničkog tržišta (1975. godine) otvorila su se i nova potencijalna tržišta za domaće proizvode. Turizam se sve više razvijao, a broj turista koju su posećivali zemlju u toku godine premašio je cifru od jednog miliona.
Skupštinski izbori iz 1977. godine doveli su na vlast blok Likud, koaliciju liberalnih i partija centra, i time je okončana gotovo tridesetogodišnja vladavina Laburističke stranke. Po stupanju na dužnost novi predsednik vlade, g. Menahem Begin (Mehachem Begin), ponovo je istakao obavezu, koju su na sebe preuzimali i svi njegovi prethodnici, da se teži uspostavljanju trajnog mira u regionu i pozvao lidere svih arapskih zemalja da sednu za pregovarački sto.
Zatvoreni krug arapskog odbijanja svih izraelskih apela za uspostavljanje mira prekinuo je egipatski predsednik Anvar el Sadat svojom posetom Jerusalimu (u novembru 1977. godine), nakon koje su usledili pregovori između Egipta i Izraela pod pokroviteljstvom SAD-a. Pregovori su okončani potpisivanjem Sporazuma iz Kemp Dejvida (u septembru 1978. godine) čiji je sadržaj davao okvir za uspostavljanje opšteg mira na Bliskom istoku, uključujući tu i predlog za davanje samouprave Palestincima. Na dan 26. marta 1979. godine Izrael i Egipat su potpisali Mirovni sporazum u Vašingtonu, čime je okončan tridesetogodišnji rat između ove dve države. U skladu sa uslovima ovog sporazuma Izrael se povukao sa Sinajskog poluostrva i prethodno uspostavljena linija prekida vatre pomerena je do međunarodno priznatih granica.
Neke afričke države, koje su zamrznule odnose sa Izraelom, pod pritiskom arapskih zemalja u toku naftne krize iz 1973. godine, obnovile su kontakte tokom osamdesetih godina dajući novu pokretačku snagu razvoju odnosa ekonomske saradnje i uspostavljanju zvaničnih diplomatskih odnosa

sanjica_021 · *Doktorovo~slculence*

Hronologija istorije Izraela i bliskoistočnog konflikta

1881. - Prvo proterivanje Jevreja iz Rusije

1882.-1903. - Prva imigracija (Alija), 30.000 Jevreja iz istočne Evrope dolaze u Palestinu

1886. - Teodor Hercl objavljuje "Jevrejsku državu"

1897. - Teodor Hercl osniva politički Zionizam, koji zahteva sekularnu državu Izrael, Prvi Kongres Zionista u Bazelu

1904.-14. - Osnivanje prvog socijalističkog Kibuzima u Palestini (Dejvid Ben Gurion)

1914.-18. - Prvi svetski rat

1917. - Balfour-Deklaracija Jevrejima obećava "nacionalne domovine" u Palestini

1920. - Arapski ekscesi u Jeruzalemu, osnivanje zionističko-socijalističkog saveza sindikata (Histradut) pod vođstvom Ben Guriona

1933.-39. - Mnogi Jevreji iz svih delova Evope, a najviše iz Naci-Nemačke beže u Palestinu

1936.-39. - Veliki arapski ustanak, vrhunac zionističke kolonizacije

1938.-45. - Shoa (genocid nad jevrejskim narodom) u Evropi od strane nacionalsocijalista

1941. - Osnivanje Palmacha (elitna jedinice Hagana, tajna armija koja se borila protiv Britanaca i "Palestinaca")

1947. - Ujedinjene nacije odlučuju o podeli Palestine

1948. - 14. maj: osnivanje države Izrael, odmah potom udar arapskih trupa

1948.-49. - Izraelski rat za nezavisnost

1956. - Suecka kriza, Sinaj-rat sa Egiptom

1958. - Fatah (pokret za oslobođenje Palestine) osnovan je u Kuvajtu od strane Palestinaca (između ostalih Arafat)

1964. - Prvi palestinski nacionalni Kongres, osnivanje PLO-a

1967. - Šetodnevni rat

1973. - Jom-Kippur-rat

1974. - Sporazum sa Egiptom

1976. - Otmica i oslobađanje putnika aviona

1979. - Mirovni sporazum sa Egiptom

1982. - Umarširavanje u Liban

1987. - Intifada počinje

1991. - Konferencija o Bliskom Istoku u Madridu

1993. - Sporazum između Izraela i Palestinaca potpisan u Vašingtonu [Rabinov govor]

1994. - Gaza-Jeriho-sporazum
Nobelova nagrada za Rabina, Pereza i Arafata [Rabinov govor]
Izraelsko-jordanski mirovni sporazum
Susret na vrhu u Kairu (Rabin, Husein, Mubarak, Arafat), zajednička izjava protiv "prolevanja krvi, terora i nasilja u regionu"

1995. - 28. septembar: drugi sporazum između Izraela i Palestinaca
4. novembar: ubistvo Rabina