Istorija Petrovaradinske tvrdjave

sanjica_021 · *Doktorovo~slculence*

ISTORIJA

Na Petrovaradinskoj steni nalazilo se ljudsko naselje još u mlađem kamenom dobu, oko 4500. godine pre nove ere. Sto godina pre Hrista područje Petrovaradina naseljavaju Kelti, koje dva veka kasnije smenjuju Rimljani. U sastavu velikog Rimskog carstva nalazila se samo teritorija desne obale Dunava, dok su prostranstva sa leve strane Dunava naseljavala varvarska plemena sarmatskih Jaziga. Ubrzo Jazigi postaju veoma moćni i sve češće organizuju pljačkaške pohode po Rimskim podunavskim provincijama. Da bi zaštitili svoju granicu, Rimljani su duž desne obale Dunava izgradili niz utvrđenja, povezanih u odbrambeni sistem, a jedno od njih bio je i Kuzum (Cusum), izgrađen na mestu današnje Petrovaradinske tvrđave. Ostaci rimskog Kuzuma danas su prekriveni zidovima Tvrđave, ali je u okolini sačuvano dovoljno istorijskih spomenika iz tog vremena.

Na teritoriju Panonske nizije Huni dolaze 375. godine, pokoravajući sve narode koji su se tu nalazili. Učvrstivši se na ovim prostorima, oni osnivaju Sirmijum 441. godine, međutim smrću njihovog vođe, čuvenog Atile, država se raspada 454. godine. Posle njih tu dolaze Goti i Gepidi, da bi njih smenili Avari i Bugari, dok se južno od Save i Dunava razvijala Vizantija. Ugri dolaze u Karpatsku dolinu 896. godine pod vođstvom Arpada, koji ih je ujedinio u plemenski savez, i tu osnivaju svoju državu. U sastav Ugarske kraljevine Srem ulazi 1181. godine.

Godina 1235. je glavna prekretnica u istoriji Petrovaradina. Te godine je kralj Bela IV tu naselio monahe-cistercite iz Francuske, koji su na tom mestu podigli opatiju Belakut (Belin studenac). Nešto kasnije Bela IV im je poklonio neke posede u Sremu i Bačkoj, i Peturvarad (Petrovaradin) sa kraljevskom palatom i okolinom. Vremenom Petrovaradin postaje sve značajnije naselje zbog skele preko Dunava i vašara, a u pisanim izvorima je u to vreme bio poznat kao Vašaroš Varad.

Posle tatarske provale, kada su izgrađeni mnogi utvrđeni gradovi Ugarske, nikla je i Petrovaradinska tvrđava-utvrđeni zamak. Podstrek za njenu izgradnju je bilo pismo tadašnjeg pape Inoćentija IV iz 1247. godine, kojim on poziva ovdašnje nadbiskupe da zaštite zemlju od novih provala Tatara. Još veći značaj Tvrđava dobija povećavanjem opasnosti od Turaka Osmanlija, međutim 27. jula 1526. godine Turci su uspeli da je zauzmu. Od polovine XVI veka Varadin dobija status kasabe, zbog čega je morao imati odgovarajuće ustanove i objekte islamske uprave.

Tokom "Velikog Bečkog rata", koji je trajao od 1683. do 1699. godine, Petrovaradin je dva puta prelazio iz ruke u ruku. Prvi put Austrijanci su ga osvojili 1687. a definitivno 1691. godine, te je time posle 161 godine pod turskom upravom Petrovaradin ponovo pripao Austrijskoj monarhiji. Turci su ponovo došli do Petrovaradinske tvrđave 11. septembra 1694. godine, ali nisu uspeli da je zauzmu. Već 1716. godine, posle veoma kratkog mira, izbio je novi ratni sukob između Austrije i Turske, te je Tvrđava ponovo dobila na značaju. U noći, između 3. i 4. avgusta, glavnina turske vojske stigla je nadomak Petrovaradina, zauzela brda između Karlovaca i Tvrđave i počela da kopa rovove. Da bi izbegao opkoljavanje Tvrđave, Eugen Savojski, koji je preuzeo komandu nad austrijskom vojskom, odlučio je da napadne Turke već na tom mestu. Glavna bitka se odigrala ujutro 5. avgusta, i Austrijanci su posle teške borbe uspeli da nateraju neprijatelja u bekstvo. Ova značajna bitka nazvana je "Varadinski rat". Petrovaradin je proglašen komunitetom 1748., a svoj grb je dobio 1751. godine. Tvrđava ponovo dobija na značaju tokom poslednjeg austro-turskog rata 1788/91. godine.

Sve vreme tokom Prvog svetskog rata Petrovaradinska tvrđava je bila u rukama austrijske vojske, tek posle proboja Solunskog fronta, početkom novembra 1918. godine, vojska Kraljevine Srbije je stupila na teritoriju Petrovaradina, te je time i Tvrđava došla u njihove ruke.

Početkom Drugog svetskog rata, raspadom stare Jugoslavije, Petrovaradin i njegova Tvrđava ušli su u sastav novoformirane Nezavisne države Hrvatske, kao značajno pogranično utvrđenje prema Hortijevoj Mađarskoj. Tvrđavu odmah zaposedaju ustaške jedinice kao i domobrani kao regularna vojska Nezavisne države Hrvatske. Njima su se pridružile i nemačke jedinice protivavionske artiljerije kao i komanda SS trupa. Petrovaradinska tvrđava bila je tokom čitavog rata poprište ratnih operacija protiv partizana na Fruškoj Gori, iako su one bile uglavnom bez uspeha. Naprotiv, partizani su im nanosili ozbiljne gubitke, te je do septembra 1944. godine više od polovine pripadnika petrovaradinskog garnizona prešlo na stranu narodnooslobodilačke vojske. Petrovaradin i Tvrđava oslobođeni su 23. oktobra 1944. godine, sat posle ponoći.

sanjica_021 · *Doktorovo~slculence*

LEGENDA

Najpoznatija legenda koja je vezana za Petrovaradinsku tvrđavu je ona o "ali". Navodno u njenim podzemnim hodnicima živi velika zmija-ala koja davi sve one koji bi u tim hodnicima zalutali. Ova legenda se potkrepljuje i narodnom pesmom "Kad je ala vojnika zaklala", koja se pevala na ovim prostorima. Legenda je nastala tako što je za vrema kraljevine Jugoslavije neki podoficir rodom iz Crne Gore u svađi ubio svog zemljaka, pa da ne bi došlo do krvne osvete, porodici ubijenog je javljeno da je on greškom uhapšen i zatvoren u podzemlje Tvrđave, odakle je pokušao da pobegne, ali je naišao na neman koja ga je udavila.

Druga legenda vezana je za bitku nazvanu "Varadinski rat" koju je izvojevao Eugen Savojski, nad daleko brojnijom turskom vojskom. Po njoj, uoči bitke, Eugen Savojski je usnio Majku Božiju, koja mu je predskazala da će pobediti neprijatelja. Kasnije je na mestu velike bitke, u znak zahvalnosti, izgrađena crkva Blažene Device Marije (današnja crkva na Tekijama), sa njenom ikonom, koju je crkvi poklonio Eugen Savojski. Zanimljivo je i to da je na kupoli crkve postavljen krst iznad polumeseca kao simbol pobede hrišćanstva nad islamom.

Postoji još jedna legenda vezana za "Varadinski rat". Po njoj se na dan bitke, dan Snežne Gospe, digla strahovita oluja, koja je izazvala pad jutarnje temperature, pao je sneg i turska vojska se smrzla. Ovo je veoma uticalo na ishod bitke: princ Eugen Savojski je iskoristio vremensku nepogodu i po najcrnjoj noći je prišao Turcima iza leđa.

Interesantna je činjenica da francuski vojni arhitekta, Sebastijan Voban, nije nikada posetio Petrovaradinsku tvrđavu, iako je ona građena po njegovom planu!

Među mnogobrojnim zanimljivostima koje su vezane za Petrovaradinsku tvrđavu je i ona po kojoj je Tvrđava jedno vreme u XIII veku bila u rukama srpskog kralja Dragutina, iz dinastije Nemanjića. On se naziva "Sremskim kraljem" jer je oženivši se mađarskom princezom, od svoje tašte u miraz, dobio Srem, Mačvu i deo Bosne, pa je verovatno u tom periodu Petrovaradinska tvrđava bila u okviru njegove države.

sanjica_021 · *Doktorovo~slculence*

KAPIJE

Beogradska Kapija

Beogradska kapija je najmonumentalniji objekat u Podgrađu i kao takva sagrađena je 1753. godine u klasicističkom stilu. Ona povezuje Bastion svetog Ignacija sa Bastionom svetog Ernesta. Sastoji se od, po obliku i proporcijama, dve različite fasade: spoljna je duga 20, unutrasnja 40, dok je visina i jedne i druge 10m. Ulazna fasada ima šest stubova, dva prozora i iznad ovalnog prolaza grb Novog Sada. Kapija je duboka 20m, i u njoj se nalaze četiri uzidane stražare i dva ulaza u bočne prostorije. Druga fasada ima tri ovalna i dva pravougaona prolaza, sa osam stubova. Sa obe strane kapije ima po dva kolska i dva pešačka prolaza.

Molinarijeva Kapija

Molinarijeva kapija ima oblik i proporcije kao i Komunikaciona kapija. Dužina prolaza je 9m. Neposredno iza nje se nalazi još jedna istovetna kapija, koja je sastavni deo prethodne. I kod jedne i kod druge su sačuvane okovane bankine i delovi dvokrilnih vrata. Ova dupla kapija je građena kasnije od ostalih objekata na Tvrđavi, a nalazi se na krivudavom putu za Dvorsku kapiju. Ime je dobila po baronu Antonu Molinariju (1821-1904), generalu i bivšem komandantu Petrovaradinske tvrđave, počasnom zapovedniku Sedamdesete pešadijske pukovnije. Ispod ove kapije, u prvom šancu sa desne strane, nalazi se nekoliko umetničkih radionica.

Kapija Karla VI

Spoljnja istočna kapija nosi ime cara Karla VI ( 1711- 1740 ), oca carice Marije Terezije, koji nikad nije bio u ovim krajevima. Na kapiji u kamenom vencu od lišća uklesana je godina 1780. koja označava kraj gradnje kapije a i same Tvrđave. Spoljni stubovi baroknog stila nemaju ukrasa, a ispod kapije nalazi se dubok i širok šanac preko kojeg se pruža najduži drveni most na Tvrđavi. Konstrukcija mosta stoji na tri jednostavna lučna stuba. Iza kapije, sa obe strane, nalaze se zidane polulopte, u stvari pojasevi postavljeni da ublaže strminu na krivini. Visina i širina kapije iznosi oko 7 metara, a dubina 11,5 metara. Određeni elementi sa ovog komunikacionog dela su skinuti, međutim to ne narušava njegovu lepotu.

Dvorska Kapija

Ova kapija prolazi kroz kortinu, tj. jednu stranu tvrđavske ograde koja vezuje Leopoldov i Inocentijev bastion. U njenom produžetku se nalazi zasvođen tunel dužine 50m koji prolazi ispod Kavalira. U njemu se nalaze četiri uzidane stražare i šest okruglih ventilatora, i dva ulaza za Inocentijev bastion. Ispod kapije, koja je visoka 8m, nema šanca, tako da je prilaz bio potpuno slobodan. I danas je to glavni prolaz za gornji plato Tvrđave, a nazvana je Dvorska kapija zbog svog velikog značaja. Građena je polovinom XVIII veka.

Kapije šančeva i bedema

Na putu od Kameničke kapije do druma prema Trandžamentu nalaze se tri manja zasvođena tunela. Gledano od dole, prvi je dug 50, a širok 4m; drugi je dug 12, a širok 3,35m, dok treći ima 8,65m u dužinu i 3,35m u širinu. Iako su prohodni, ovi tuneli se retko koriste za saobraćaj. Između kapija buja zelenilo, u kome je skrivena i pokoja osmatračnica koja gleda na Dunav. Kapije potiču iz prve polovine XVIII veka. U podnožju se nalazi radionica Lajoša Lukača koji održava sat na Tvrđavi.

Leopoldova kapija

Ovo je glavna zasvođena kapija na Gornjoj tvrđavi. Ime je dobila po caru Leopoldu I, a naziva se još i Unutrašnja istočna kapija ili Gornja istočna kapija. U njenom gornjem delu fasadu ukrašava kameni venac i na njemu grb Austriske imperije. Iznad njega nalazi se ispisano geslo Habzburške dinastije VIRIBUS UNITIS ("Udruženim snagama"). Ispod grba nalazi se uklesana godina 1694. kao uspomena na neuspelu tursku opsadu. Stubovi koji se nalaze sa obe strane kapije su bez ukrasa, dok barokno pročelje ima dva geometrijska ornamenta. Ispred kapije nalazi se viseći most (koji ne funkcioniše), a tu su i ostali delovi za otvaranje kapije: rampa, kovane bankine, žlebovi, barikade i dve stražare u zidu pored glomaznih dvokrilnih vrata (koja su uklonjena). Širina i visina kapije iznose oko 7m, dok joj je dubina oko 10m. Ispod kapije je šanac preko koga je postavljen most sa drvenom ogradom. Mnogi elementi kapije su uklonjeni ili ne funkcionišu od vremena kada Tvrđava prestaje da ima status pograničnog utvrđenja i dobija karakter obične kasarne (početkom XIX veka).

Kapija Honverk

Ovo je izlazna kapija i imitacija je Leopoldove kapije. Fasade su urađene u baroknom stilu i ukrašene su geometriskim motivima. Prolaz je ovalan i na njemu se nalazi sistem sa visećim vratima. Iza se nalazi rampa, barikadni usek i dve stražare, a na par metara odatle nalaze se dvokrilna vrata i dosta nizak i mračan tunel, nedovoljno širok da bi se koristio za komunikaciju. Visina kapije je 3,5, širina joj je oko 5m, dok je sam tunel dugačak oko 42m i na njegovom izlazu se nalazi rampa sa dva ventilatora na ulazu u grudobran. Kapija je građena krajem XVII veka. Ime joj potiče od nemačke reči "horn" sto u prevodu znači rog, i "verk" sto znači delo, međutim tu kovanicu je teško prevesti na srpski jezik.

Kapija vodenih šančeva

Kapija vodenih šančeva se nalazi između Nove kapije i Vodenih šančeva. Ovo je veoma dekorativna kapija sa stubovima nalik na rimske nadgrobne spomenike, koji su dekorisani strogo geometrijskim motivima. Slično kao kod Molinarijeve kapije, i kod ove se u produžetku nalazi "podkapija", a takođe se sa obe strane nalazi stepenast zid sa velikim ovalnim stražarama. Ova kapija nema elemenata vrata i verovatno je korišćena kao prolaz ali i obezbeđenje sa dunavske strane.

Sporedna kapija

Nalazi se u produžetku bedema koji ide od Komunikacione kapije prema Honverku. Visoka je 3, široka 3,5, a duboka 10 metara. Zidana je u svodu i ima izgled kao mali tunel. Sa obe strane ima sasečene okrugle pojaseve, koji nisu odbranbenog karaktera već su napravljeni zbog okuke i nagiba puta. Kapija je bez ikakvih ukrasa i mehanizama, a prolaz je slobodan sa obe strane.

sanjica_021 · *Doktorovo~slculence*

CRKVE

Petrovaradin i Petrovaradinska tvrđjava su neraskidivo povezani sa Katoličkom crkvom na tim prostorima. Naime, kralj Bela IV je 1235. godine na to područje naselio monahe cistercite, iz starog manastira Troafonten iz pokrajine Šampanj u Francuskoj. Oni su na mestu današnje Tvrđave podigli opatiju, koju su po svom kralju i izvoru vode koji je tu postojao prozvali Belakut (Belin studenac). Dve godine kasnije, Bela IV je opatiji darivao posede u Sremu i Bačkoj, Petrovaradin sa tamošnjom kraljevskom palatom i svim bogatstvima, i tri sela. Cisterciti su tako dobili materijalnu osnovu da na tom mestu izgrade opatiju, utvrđeni zamak koji je preteča današnje Tvrđave i dali joj ime Petrovaradin. Dalji razvoj Tvrđave podstakao je 1247. godine papa Inoćentije IV koji je pismom molio ovdašnje nadbiskupe da zaštite zemlju od provala Tatara.

Nakon 1526. godine, posle pada Tvrđave u turske ruke, pa narednih 161 godinu u Pertovaradinu su se nalazile i tri džamije.

Pola veka nakon oslobođenja od Turaka 1691. godine, od 1746. do 1773. godine u Petrovaradinu je bilo sedište Sremske katoličke biskupije. Pošto je Petrovaradin bio izuzetno značajno vojno naselje Austrougarske carevine, bio je i pod jakim uticajem Vatikana i Katoličke crkve. Usled toga u Petrovaradinu, tj. naselju nastalom oko Tvrđave, mogli su da se naseljavaju samo stanovnici katoličke vere, iako je među vojnicima u Tvrđavi bilo dosta pripadnika drugih veroispovesti. Ova činjenica uticala je da u Petrovaradinu do danas, izuzev u jednom slučaju, postoje isključivo katoličke crkve:

1. Crkva Svetog Juraja, u Štrosmajerovoj ulici br.20, sagrađena 1701. godine. U okviru nje je 1765. godine radila i katolička gimnazija;
2. Crkva Sveti Rok, u Preradovićevoj ulici br.160, koja je sagrađena 1808. a obnovljena 1961. godine;
3. Crkva Blažene device Marije (Gospa snežna) na Tekijama, sazidana na mestu velike bitke u kojoj je Austrougarska vojska pod komandom Eugena Savojskog pobedila Tursku vojsku 1716. godine, obnovljena je 1881. godine.

U donjem gradu Petrovaradinske tvrđave od 1699. do 1772. godine građen je samostan Svetog Franje, koji je služio svojoj nameni samo do 1786. godine. Te godine ga je car Josip II ukinuo, iselio fratre i pretvorio u vojnu bolnicu, koja i danas služi toj nameni.

Od 1924. godine u Petrovaradinu je postojala i pravoslavna crkva Svetog Apostola Pavla sagrađena u okviru vojne bolnice za potrebe vojnika pravoslavne vere. Ona je služila svojoj nameni sve do 1941. godine kada je pretvorena u skladište lekova za potrebe vojne bolnice. Početkom 1991. godine ju je Jugoslovenska narodna armija vratila Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Pošto je ova crkva jedno vreme korišćena kao apoteka u njoj je instalirano i grejanje, koje je tu i ostalo posle vraćanja objekta Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Tako je ovo sada jedina crkva u našoj zemlji koja ima centralno grejanje.

Samostanska Crkva

Ova crkva posvećena je svetom Jurju (Đorđu), a građena je od 1701. do 1714. godine u baroknom stilu. Ona sa spoljašnje strane, na fasadi koja naleže na stenu, ima dva reda prozora - što je retko za verske građevine, i ima tri ulaza: prvi vodi u podrumske prostorije, koje su bile restaurirane kao galerija "Tvrđava"; druga vrata su ulaz u hram, a treća su od kripte. U pročelju se nalaze kipovi svetog Franje Ksaverskog, svetog Jana Nepomuka, reljef Bogorodice sa Isusom, stilizovani krst i ploča hrvatskog kralja Tomislava sa grbovima Hrvatske, Slavonije i Dalmacije. U tornju se nalaze dva zvona.

Crkva na Tekijama

Tekije predstavljaju hrišćansko svetilište. Naime, svake godine uoči 5. avgusta sa litijama i procesima pohodili su ih pravoslavni, protestanti i katolici, u znak sećanja na pobedu nad Turcima 1716. godine, na dan Snežne gospe. Na ovom mestu je još u srednjem veku postojala mala kapela koju su Turci porušili kada su dospeli u ove krajeve. Oni su na tom mestu kasnije sagradili drvenu džamiju i malu tekiju, tj. mirno počivalište, za dva derviša. Kada su Turci oterani 1687. godine, petrovaradinski fratri su tu džamiju ponovo pretvorili u hrišćansku crkvu.

Današnja crkva je sagrađena u gotskom stilu 1881., a restaurirana 1976. godine. Ima dva tornja i tri zvona u jednom, a unutra se nalaze oltari za tri hrišćanske veroispovesti: katolički u pročelju, a pravoslavni i protestantski sa jedne i sa druge strane na ulazu. Na zadnje kube je postavljen krst iznad polumeseca, simbol pobede hrišćanstva nad muslimanskom verom (po nekima to predstavlja simbol da se na tom mestu nekada nalazila džamija). Ispred ulaznih vrata nalazi se raspeće rađeno 1910., a na ovo mesto preneto 1957. godine sa raskrsnice u Preradovićevoj ulici. Crkva je posvećena Snežnoj Gospi.

Crkva Svetog Pavla

Na mestu današnje crkve se u drugoj polovini XVIII veka nalazila mala vojna kapela, a dozvolu za nju je tražio mitropolit Pavle Nenadović. Službu božiju u njoj vršilo je svešteno lice iz Kamenice. Ona je ulazila u sastav Vojne bolnice, prema Beogradskoj kapiji, da bi se krajem XIX veka našla na suprotnoj strani. 1895. godine zvanično je osvećena i posvećena srpskoj svetici Majci Angelini (bivšoj despotici Branković), dok je toranj sa krstom, u kojem je bilo jedno zvono, osvećen 1896. godine. Prvi vojni sveštenik ove crkve je bio krušedolski jeromonah German Bošković.

U okviru Vojne bolnice je posle ujedinjenja otvorena veća vojnička crkva, posvećena Svetim vračevima, Kosmi i Damjanu, zaštitnicima lekara. 1927. godine je adaptirana električna centrala i uobličena u crkveno zdanje. Zvono joj je poklonio kralj Aleksandar Karađorđević; osvetio ju je patrijarh Dimitrije Pavlović, a posvećena je Svetom Vavedenju. Ikonostas je izradio Vasa Eskičević. Ova crkva je radila do 1941. godine, a posle oslobođenja pa sve do 1990. u njoj bio smešten magacin lekova. Vojska ju je vratila Sremskoj eparhiji 1990., a 1991. godine je na dan svetih Kosme i Damjana osvećena i posvećena svetom apostolu Pavlu. U našoj zemlji ovo je jedina crkva koja ima centralno grejanje. U njoj se nalaze četiri zvona, jedno u tornju i tri na nogarima u porti.

sanjica_021 · *Doktorovo~slculence*

MOSTOVI

Izgradnjom Petrovaradinske tvrđave, nikao je i Petrovaradinski šanac iz koga se kasnije razvio Novi Sad. Od samog početka svog postojanja on je poznat kao grad mostova i kasarni. Prvi stalni pontonski most izgrađen je 1788. godine a srušen je u bombardovanju Novog Sada 12. juna 1849. godine.

Posle izgradnje pruge Budimpešta-Zemun 1883. godine, izgrađen je železnički most, koji je imao i pešačku stazu pored pruge; prokopan je i tunel ispod Tvrđave ispred koga se nalazila čuvareva kuća. Most je bio u obliku izdužene grade dužine 432m i nalazio se uzvodno od pontonskog mosta. Imao je šest betonskih stubova. Ovaj most se zvao po caru Franji Josifu, a od 1929. godine je nosio ime princa Andreja Karađorđevića, trećeg sina kralja Aleksandra. Početkom Drugog svetskog rata, 10. aprila 1941. godine, po nalogu Jugoslovenske vojne komande, ovaj most je porušen, da bi ga ubrzo nakon toga Nemci obnovili. Prilikom savezničkih bombardovanja krajem rata nije bio srušen, ali su ga Nemci digli u vazduh prilikom povlačenja 22. oktobra 1944. godine. Danas se jos uvek mogu videti njegovi ostaci: stubovi i tunel. Njegovi neoštećeni delovi su ugrađeni u Most maršala Tita 1946. godine.

Početkom Prvog svetskog rata, 1914. godine, napravljen je polustalni pontonski most koji se zvao po austrijskom generalu Oskaru Pocoreku. Napravila ga je austougarska vojska za ratne potrebe. Nalazio se nizvodno od stalnog pontonskog mosta, a bio je dug 261m. Na mostu je postojalo električno osvetljenje i pet lukova. Na kraju rata nije demontiran, međutim januara 1924., kad se Dunav zaledio, ledene sante su ga oštetile i jedan deo je potonuo. Time je sav drumski saobraćaj između Novog Sada i Petrovaradina bio paralisan sve do 1928. godine.

Most kraljevića Tomislava, nastao je rušenjem Mostobrana i Vodene kapije 1928. godine, po ugledu na Lančani most u Budimpesti. Rađen je na ime nemačkih reparacija iz Prvog svetskog rata. Postavljen je na dva betonska stuba, a bio je dugačak 341m, sa pešačkom stazom sa obe strane i električnim osvetljenjem. I ovaj most je porušen početkom Drugog svetskog rata, 11. aprila 1941. godine.

Posle rata, na ruševinama mosta "Kraljevića Tomislava", napravljen je stalni čelični most-Most maršala Tita, danas Varadinski most, koji je pušten u saobraćaj 20. januara 1946. godine. Ovaj most je dug 344m, sagrađen je u obliku proste grede i to u rekordnom roku-za samo 160 dana. To je prvi stalni čelični most izgrađen posle Drugog svetskog rata u Evropi. Krajem maja 1962. je preko njega prešao poslednji voz.

1961. godine, nizvodno od prethodno pomenutog, Varadinskog mosta, izgrađen je novi železnički most. Ovo je čelično-betonski most sa dva luka, i danas je to jedini železnički most u Novom Sadu preko Dunava.

Povodom četrdesetogodišnjice oslobođenja Novi Sad dobija još jedan most-Most Slobode. To je vitak i moderan gvozdeni most prema Sremskoj Kamenici.

sanjica_021 · *Doktorovo~slculence*

Sahat-Kula

SAHAT - kula nalazi se na Bastionu svetog Luja. Sat potiče iz Alzasa (Francuska), a Petrovaradinu ga je poklonila carica Marija Terezija početkom XVIII veka. Sat predstavlja svojevrstan zaštitni znak kako same Tvrđave i Petrovaradina tako i Novog Sada. Stara kula je polovinom XVIII veka srušena, da bi je nakon toga zamenila današnja. Prečnik satnih krugova je oko 2,5 m; u samom satu nalaze se tri kugle (76 kilograma) i šetalica; sat se navija ručno, svaki dan i za to je zadužen Lajoš Lukač. Brojčanik je postavljen na sve četiri strane tornja, brojevi su ispisani rimskim ciframa, što je običaj na svim hrišćanskim crkvama. Postoji više zanimljivosti u vezi sa satom. Pre svega njegova mala kazaljka pokazuje minute a velika sate, za šta postoje dva razloga. Prvi je taj da bi lađari sa veće daljine i po lošem vremenu videli koliko je sati, a drugi razlog je taj što sat otkucava na svaki sat, a tako se smenjivala i straža, pa minuti nisu bili važni. Inače sat kada je hladno kasni, a pri lepom i toplom vremenu žuri; zato je dobio epitet "Pijani sat". Interesantno je i to da su stanovnici Petrovaradina tokom XVIII veka plaćali komunalni doprinos odnosno "satarinu", koja je bila naplaćivana svim građanima zbog korišćenja sata. U vrhu sata, na jabuci, nalazi se vetrokaz sa kompasom koji pokazuje strane sveta, a na jarbolu nema koplje već srce.

Duga kasarna

Duga kasarna predstavlja siluetu Petrovaradinske tvrđave. Građena je od polovine XVIII veka i ima prizemlje i sprat. U početku u prizemlju su bile smeštene radionice, razne intendantske službe, konjušnice i drvara, da bi od 1926. godine tu bila Vazduhoplovna podoficirska škola. Od 1967. godine srednji deo kasarne je preuređen u hotel "Varadin". Neko vreme je u ovoj zgradi bio smešten i studentski dom. Do 1918. godine nezvanično se zove po Eugenu Savojskom, po čijem nalogu je i građena, da bi se posle te godine pa do početka Drugog svetskog rata zvala Kasarna kralja Petra II.

Dužina Duge kasarne je 200, a širina 11,5m. Kroz nju vode tri javna hodnika za komuniciranje, a na krovu se nalaze beli dekorativni dimnjaci. U njoj postoje 7 ulaznih vrata sa unutrašnje strane i 28 podrumskih u prizemlju, koje koriste umetnici i hotel. Sa obe strane ima 120 prozora, dok se oko cele kasarne nalazi 5 dekorativnih fenjera, koji su se nekada palili na petrolej.

Viseće osmatračnice

Viseće osmatračnice su dva uočljiva, isturena vojna objekta. Jedna od njih je okrenuta Dunavu i nalazi se na kraju Bastiona carice Marije Terezije, dok druga gleda na Podgrađe i iznad je Kapije cara Karla VI (nad današnjim parking prostorom). U prošlosti one su imale veoma važnu ulogu. Odande je danonoćno stražarilo jedno lice, zaklonjeno od radoznalih očiju. Obe osmatračnice su imitacija srednjevekovnih kula na zamkovima. Osnova im je šestougaona, a krov je u obliku zasečene piramide. Vrata se nalaze na jednoj od šest strana, dok se na ostalim stranama nalazi 5 malih i izduženih otvora za osmatranje.