Judaizam-Antisemitizam-

Charmed · Malo ~ mače ~

Jevrejska religija ili Judaizam
propoveda veru u jednog, bestelesnog i samo duhovnog boga, oca svih ljudi. Ovaj bog predstavlja sveukupnost moralnih savršenstava i od ljudi zahteva ljubav i pravednost. Ime ovog boga je Jahve (ili Jehova) i zbog svetosti ga nije dozvoljeno izgovarati. Jevrejska religioznost ispoljava se u poslušnosti prema „božanskom zakonu“. Ovaj zakon sadržan je u Starom zavetu, odnosno u hebrejskoj Bibliji. Stari zavet je sintetizovan rukopis od 24 knjige, kanonizovan u Javneu (Jamniji) oko 90. godine nove ere koji je nastajao skoro čitav milenijum. Pisan je na hebrejskom i delimično na aramejskom jeziku. Govori o istoriji, idejnim i društvenim borbama jevrejskog naroda. Ujedno to je i zbirka verskih i pravnih propisa. Stari zavet deli se na tri osnovne grupe: (1) Zakon (hebrejski: Tora, sadrži tzv. Petoknjižje - Pet knjiga Mojsijevih: Knjigu postanja, Knjigu izlaska, Levitski zakonik, Knjigu brojeva i Ponovljeni zakon), (2) Proroci (sadrži: Prve proroke i Poslednje proroke), i (3) Spisi (Psalmi, Knjiga o Jovu, Priče Solomonove, Prva i Druga knjiga dnevnika, Jezdrijina i Nemijina knjiga, Knjiga o Ruti, Pesma nad pesmama, Knjiga propovednika, Plač Jeremijin, Knjiga proroka Danila). Mnogi istraživači smatraju da je Stari zavet prethodna faza u razvoju hrišćanske religije koja je izložena u Novom zavetu.

Pored Tore za verski život Jevreja posebno je važan Talmud (hebrejski: učenje). Talmud je velika jevrejska zbirka posle-biblijskih tumačenja Starog zaveta, obrednih pravila, pravnih propisa, priča i izreka. Sastoji se iz dva dela: Mišina (tekst učenja) i Gemara (objašnjenje učenja). Postoje dva Talmuda: Jerusalimski talmud (priređen oko 450. godine nove ere) i Vavilonski talmud (priređen oko 500. godine).

Za ortodoksnog Jevrejina obavezan je i veliki broj obrednih propisa i propisa o čistoći i ishrani.

Osnivač jevrejske religije je Mojsije (hebrejski: Moše, oko 1225 p.n.e.). Praktično jedini izvor za upoznavanje Mojsijevog života, rada i učenja je Biblija, odnosno Stari zavet. Mojsije je bio jevrejski vođa i zakonodavac koji je Jevreje oslobodio egipatskog ropstva i na gori Sinaju dao im dve tablice-zakone koji su postali osnov jevrejske religije. Mojsije zauzima prvo mesto među osnivačima religija, pošto njemu u prilog ide hronološko prvenstvo: Zaratustra, Buda, Konfučije, Isus i Muhamed pojavili su se tek mnogo vekova posle njega. Prema Bibliji, Mojsije je čuvajući stoku na božijoj planini Hereb video u žbunu boga (Jehovu) koji mu je dao moć da vrši čudesna dela i poverio mu misiju - da se vrati svojim plemenima i oslobodi ih od ropstva.

Sinagoga (grčki: skupština, okupljanje) je zgrada u kojoj se obavljaju verske aktivnosti u judaizmu.

Rabin (hebrejski: moj učitelj) je jevrejski sveštenik, poglavar verske opštine. Status rabina stiče se dugogodišnjim izučavanjem Biblije i Talmuda.

Charmed · Malo ~ mače ~

Antisemitizam
predstavlja netreperivost, mržnju ili predrasude prema Jevrejima kao religijskoj grupi ili naciji. Ova pojava postoji još od srednjeg vijeka, a vrhunac joj je bio sredinom 20. veka kada je u genocidu Hitlerove nacističke Nemačke stradalo oko 6 miliona Jevreja.

S pravom ili bez, za antisemitizam se obično optužuju narodi indoevropskog porekla, posebno oni iz Evrope.

U svom osnovnom značenju, antisemitizam ne predstavlja mržnju prema Semitima, već samo prema jednom semtiskom narodu, Jevrejima. (Za mržnju prema Arapima, takođe semitskom etnicitetu, reći će se da je neko rasista, ali nikada da je antisemita), pa bi precizniji naziv za ovaj pojam bio antijevrejstvo.

Dva su osnovna i vrlo povezana ispoljavanja odlikovala dosadašnju istoriju negativnih odnosa prema Jevrejima. Prvo se sastoji u označavanju Jevreja krivim za različita zlodela i nazovi-zlodela tokom istorije (oni su izdali Hrista, oni su izmislisli komunizam, oni vladaju svetom, oni u svojim kultovima ubijaju decu itd.). Drugo je jednostavan proizvod ovog prvog, a sastoji se u pozivanju na masovno istrebljenje Jevreja.

Različiti su i vrlo složeni razlozi za pojavu antisemitizma. Verovatno su najviše uticala različita zlonamerna tumačenja Novog zaveta, osnovne sakralne knjige hrišćanstva. Po njima, kako su Jevreji "krivi" za Hristovo pogubljenje, oni će morati i da "plate" za tu "krivicu". Ne mali udeo u stvaranju antisemitizma imala je i unutrašnja organizacija Jevreja: oni su živeli na različitim mestima; a gdegod da su otišli, imali su svoje specifične zajednice u koje pristup nisu imali nejevreji. Još tokom Srednjeg veka Jevreji su postali vični trgovci, zahvaljujući čemu su se obogatili; a nasledstvom to bogatsvo preneli na potonje generacije.

Bilo iz zavisti ili iz opravdanog revolta, tokom vekova je mržnja prema Jevrejima rasla, pa su ih neke vlasti još tokom renesanse isterale sa teritorija kojima su vladale. Tako Jevreja (kao starosedelaca) više nema ni u Španiji ni u Engleskoj. Njihov ponovan dolazak u te zemlje tek je novijeg datuma (posle Drugog svetskog rata) i nije masovan.

Mržnja određenih naroda prema Jevrejima je kulminirala dva puta, a današnji su dani svedoci trećeg. Prvi put je to bilo u Španiji za vreme inkvizicije, kada je dobar broj Jevreja utočište našao u prekookeanskom naseljavanju Amerike. Drugi i najkrvaviji put se dogodilo u Nemačkoj sredinom prve polovine 20. veka i trajao do kraja Drugog svetskog rata, kada je, po zvaničnim podacima, u koncentracionim logorima širom okupirane Evrope ubijeno više od 6,000.000 (šest miliona) Jevreja.

Posle završetka Drugog svetskog rata, zahvaljujući pomoći sila pobednica, na području svoje mitske domovine, Palestine, Jevreji su dobili mogućnost da stvore svoju državu. Nažalost, zahvaljujući nizu međusobnih nerazumevanja, Jevreji su zaratili sa okolnim muslimanskim narodima. Slučaj je hteo da se ubrzo sami Jevreji nađu u situaciji jačeg, i tu su situaciju iskoristili upravo na način na koji su tokom prethodnih vekova silu jači koristili protiv njih. Ceo jedan narod, Palestinci, postali su žrtva rata za teritorije koje su postale imperativ novonastaloj jevrejskoj državi Izrael. Zahvaljujući takvoj političkoj situaciji, preko milijardu muslimana počelo je istim očima da gleda na sve Jevreje, kao što su to Nemci činili neposredno pred početak najvećeg dvadesetovekovnog genocida.

Takođe, običaj je da ekstremne nacionalističke i ekstremne desničarske snage, širom prostora na kom žive indoevropski narodi, koriste demagogiju o svetskoj jevrejskoj zaveri za ciljeve pridobijanja pristalica strahom. Obično govore kako su hrišćanstvo, komunizam, čak i reči kao što su načela francuske revolucije sloboda, jednakost, bratstvo "jevrejske izmišljotine" čiji je jedini cilj vladanja svetom od strane Jevreja.

Sa druge strane, pogotovu u vremenu od kraja Drugog svetskog rata, svesni zla koje im je naneto, sami su Jevreji često koristili (i koriste) "bauk antisemitizma" kao svoj imetak. Nije retko optuživanje, pogotovu Nemaca, da ne žele da sklope neki poslovni dogovor sa nekim Jevrejom samo zato što je pripadnik te etničke grupe; nije retko ni optuživanje ljudi da su antisemite ako razložno kritikuju politiku države Izrael ili to da je često jedina ulaznica u svet velikog broja bogatih Jevreja upravo prihvatanje judaizma za svoju religiju ili sklapanje braka sa pripadnicom ili pripadnikom jevrejskog etniciteta.

Treba pomenuti da je veliki broj ljudi značajnih za ljudsku istoriju ili sadašnjost upravo jevrejskog porekla: Isus Hrist, Albert Ajnštajn, Franc Kafka, Karl Marks, Noam Čomski, Sigmund Frojd, Roman Jakobson itd. Značajan je broj Jevreja i među velikim finansijskim magnatima današnjice. Zahvaljujući svojoj poslovnoj povezanosti i svojoj raštrkanosti po svetu, oni su stekli veliko bogatstvo i veliki uticaj. Ta činjenica često ume da izaziva podozrenje kod ljudi koji ne pripadaju tom etnicitetu i nisu bogati; a to podozrenje umeju da koriste različiti političari ne bi li stigli do vlasti.

I, na kraju, treba uvek razlikovati razložnu kritiku jevrejskih zajednica, politike vlasti države Izrael i ponašanja krupnih kapitalista Jevreja od prave mržnje prema Jevrejima utemeljene na poluistinama i neistinama. Uostalom, nisu Jevreji jedini narod koji je bio ili jeste izložen mržnji drugih i genocidu. Široko rasprostranjena analogna reč antisemitizmu ne postoji za mržnju prema Romima, iako su i oni tokom svoje istorije bili strahovito zlostavljani samo zato što su pripadnici jednog nomadskog naroda koji živi u civilizaciji, ali ujedno i van nje.

Charmed · Malo ~ mače ~

Istorijat antisemitizma

Izraz iz 19. veka koji je postao oznaka za opšte predrasude prema Jevrejima. Ponekad se pravi razlika između antijudaizma (opštih antijevrejskih predrasuda) i antisemitizma (predrasuda zasnovanih na rasnoj pripadnosti), prvi put razrađena u 19. veku.

Stari svet

U Starom svetu sreću se mnoga ispoljavanja antisemitizma, delimično usled odbijanja Jevreja da se mešaju s drugim narodima. Već je u Palestini postojao sukob Jevreja i nejevreja, koji se pojačao u vreme grčke vladavine nad Palestinom. Helenistički vladari gledali su na Jevreje kao na prepreku širenju grčke kulture, dok su se Jevreji, s druge strane, suprotstavljali grčkom uticaju, smatrajući ga pretnjom svojoj religiji. Izdvojenost Jevreja bila je u oštrom kontrastu s opštim stavom u Starom svetu i često je dovodila do toga da se na njih gledalo s podozrenjem i do optužbi koje će se, s malim varijacijama, ponavljati tokom cele istorije, sve do 20. veka. Smatralo se da su Jevreji čudni i izopačeni ludi i da nemaju prava na zemlju koju poseduju.

Charmed · Malo ~ mače ~

Rano hrišćansko doba

Hrišćanstvo je otpočelo kao jedna od jevrejskih sekti. Njegov osnivač, Isus, bio je Jevrejin, kao i njegovi sledbenici. Prvi hrišćani kombinovali su verovanje u Isusa kao Mesiju sa pridržavanjem jevrejskog zakona. Već u tam ranim godinama, međutim, posejano je seme budućih sukoba, jer je mlada crkva sebe videla kao novu zajednicu Izrailja u kojoj je Bog ispunio svoja obećanja dolaskom Isusa kao Hrista (Mesije). Ona je preuzela jevrejske svete spise kao svoje, tumačeći ih u svetlu verovanja u Hrista. Jevreji su neko vreme tolerisali ovu novu sektu, ali su na hrišćane vrlo brzo počeli da gledaju kao na jeretike i pretnju judaizmu. Ova pritajena netrpeljivost bila je pojačana iz dva razloga. Prvi je bio to što su u crkvu u sve većem broju stupali i nejevreji i što je na saboru u Jerusalimu prevagu odnelo stanovište Pavla, po rođenju fariseja, da je dovoljna sama vera u Hrista i da nejevreji ne potpadaju pod Toru. Drugi događaj bio je rat Rimljana protiv Judeje (66—70) i razaranje Jerusalima. Tokom opsade, hrišćanska zajednica Jerusalima napustila je grad, tumačeći predstojeću katastrofu kao Božju kaznu za Jevreje zbog njihovog odbacivanja Isusa i ispunjenje njegovog proročanstva. Hrišćanstvo je na taj način razdružilo svoju sudbinu od sudbine judaizma. Od tog trenutka, ove dve religije pošle su svaka svojim putem, u sve većem međusobnom neprijateljstvu. Jevrejski hrišćani izbačeni su iz sinagoge, a hrišćani su smatrali da su Jevreji tvrdoglavi u svom odbijašu da priznaju Hrista i da su stoga kažljeni od Boga, bez sopstvene zemlje, za sva vremena osuđeni da lutaju kao beskućnici po licu zemlje. Netrpeljivost rane crkve prema judaizmu može se donekle shvatiti i kao rezultat njenih nastojanja da pronađe sopstveni identitet. S novim statusom hrišćanstva kao zvanične religije Rimskog carstva, od 312. godine, hrišćanski teološki stavovi počeli su da se izražavaju zakonom. JevreJi su tada izgubili mnoga od svojih starih prava, zabranjeno im je da stupaju u brak sa hrišćanima i isključeni su iz glavnih tokova ekonomskog poretka.

Charmed · Malo ~ mače ~

Srednji vek

U društvu prožetom hrišćanstvom u svakom vidu života, na Jevreje se nužno gledalo kao na strance. Dok su crkveni sabori od 12. veka nadalje donosili diskriminatorske zakone protiv Jevreja, pojedini biskupi i pape često su pokušavali da ih zaštite od provala narodnog besa. U vreme kada je počela da cveta evropska trgovina, antisemitizmu su doprineli i ekonomski činioci. Zelenaštvo (pozajmljivanje novca sa interesom) srednjovekovna crkva je smatrala grešnim i stoga je ono bilo zabranjeno za hrišćane. Kako je ono, međutim, bilo neophodno za napredak ekonomije, Jevreji, budući da su bili izvan hrišćanskog društva, podsticani su da se bave zelenašenjem, što im je često donosilo netrpeljivost običnog sveta.

Reformacija

Mada su Kalvin i puritanci pokazivali određeno poštovanje prema Jevrejima, Luterov antisemitizam nije ništa zaostajao za antisemitizmom crkvenih otaca i on je na Jevreje gledao kao na oličenje svega što je Bogu strano. Neposredno pre smrti, 1543, napisao je traktat Protiv Jevreja i njihovih laži, u kome je izložio program praktičnih mera za izopštavanje Jevreja iz društva, koji je uključivao i paljenje sinagoga. Adolf Hitler će tokom holokausta upotrebiti jedan deo ovog traktata.

Charmed · Malo ~ mače ~

Prosvetiteljstvo i verska emancipacija

Kako je slabio uticaj crkve na zapadno društvo i sudbina JevreJa se znatno popravljala. U svakodnevnom životu, međutim, prastari stereotipi i dalje su postojali. Čak i oni koji su hteli da rehabilituju Jevreje, činili su to u odbranu njihovih ljudskih osobina, a ne njihovog judaizma. Bez obzira na motive, Jevrejima je najzad omogućen slobodan pristup univerzitetima, slobodnim profesijama i vojnoj službi. Izgledalo je kao da je za njih osvanulo novo doba slobode.

Devetnaesti i dvadeseti vek

U narodu i u mnogim klerikalnim krugovima i dalje je vera bila povod za izraženi antijudaizam koji se čak i pojačavao. U 19. veku je došlo i do rađanja jedne nove vrste antisemitizma, pre zasnovanog na rasnim nego na verskim osnovama. U Nemačkoj je 1879. Vilhem Mar skovao termin „antisemitizam". Međutim, čak ni novi talasi antisemitizma nisu mogli da pripreme svet za ono što će biti najrazornija provala antisemitizma u celoj istoriji Zapada. To je bilo rezervisano za 20. vek. Ekonomski i politački kolaps pripremili su u Nemačkoj teren za Hitlerovu žestoku antisemitsku kampanju. Teorija „noža u leđima" prikazivala je Jevreje kao one koji su odgovorni za nemačke nevolje, nudeći tako pogodnog žrtvenog jarca. Bila je to prilika da Hitler ostvari svoj san o tome da Nemačku, a eventualno i celu Evropu, od Jevreja očisti jednom za svagda. Nacizam je, mada u mnogo čemu antiteza i neprijatelj hrišćanstva, bio u stanju da svoje „konačno rešenje" izgradi na prastarom hrišćanskom antisemitizmu Zapada.

Charmed · Malo ~ mače ~

Posle Drugog svetskog rata

Primetno jenjavanje antisemitizma na Zapadu nakon Drugog svetskog rata u velikoj meri je rezultat holokausta. Saosećanje koje je postojalo širom sveta za preživele iz Hitlerovog pokolja odigralao je značajnu ulogu u stvaranju jevrejske države 1948. Postojanje države Izrael dovelo je, međutim, do ispoljavanja antisemitizma u novoj levici i do novih antijevrejskih osećanja u arapskim zemljama, delu sveta u kome su tokom srednjeg veka Jevreji mnogo bolje prolazili nego pod hrišćanskom vlašću. Ipak, napori da se antisemitizam iskoreni ne jenjavaju.

gagily · ***UvEk U pOkReTu***

dr Ratibor Djurdjevic ima perfektna objasnjenja u vezi judaizma kao religije,
cak mislim da ima sest knjiga o antisemitizmu od kojih se jedna malo izdvojila a to je
"antisemitizam ili antisrbitizam" koju preporucujem.
Inace dr Ratibor je bio jedan od poslednjih ucenika cuvenog dr Viktora Frankla.
Osnivac je izdavacke kuce IHTUS iz Beograda.

plass_chamoice · Upućeni član

sta znaci antisemitizam ako su i arapi semiti?

Charmed · Malo ~ mače ~