*** Zastava ***

Jugović · Prijatelj foruma

Istorija *ZASTAVA*

Proizvodnja automobila u Zastavi...

1954 godine:

Ugovor o licenci je sklopljen 12. avgusta. U Crvenoj Zastavi je 17. novembra montirano prvih 17 komada "Kampanjola" (popularno ime za džip AR 51/55).

1955 godine:

Počinje proizvodnja automobila Z 750, popularnog "Fiće" na osnovu modela FIAT 600.

1956 godine:

Odlukom Saveznog Izvršnog Veća (SIV) od 6.06.1956.godine, odobren je investicioni program za izgradnju kapaciteta za 7.000 putničkih automobila i 5.000 terenskih i teretnih vozila, u dve faze:

I faza 3.000 vozila godišnje
II faza 9.000 vozila godišnje

1957 godine:

Na osnovu Rešenja SIV-a od 9.02.1957.godine izradjen je generalni projekat I faze koji je obuhvatao proizvodnju 1.600 putničkih automobila, 500 terenskih vozila i 900 kamiona.

Ovaj Program je ostvaren 1958.godine kada je otpočela proizvodnja svih mehaničkih šasijskih grupa (kompletan menjač, upravljački mehanizam, diferencijal, kočioni uredjaj, prednje i zadnje vešanje, komande). Istovremeno je odobren i generalni projekat I faze proizvodnje unificiranog benzinskog motora od 1.900cm3 u količinama od 6.000 jedinica godišnje. Pošto je trašnja za vozilom prevazilazila proizvodne mogućnosti odlučeno je da se kapaciteti prošire na 32.000 jedinica godišnje.

- 20.000 jedinica malolitražnih automobila FIAT 600
- 7.000 jedinica putničkih automobila FIAT 1300
- 1.000 jedinica terenskih vozila AR-51 AR-55
- 4.000 jedinica kamiona od 1,5 t do 2,0 t

Ovim Projektom zapo�inje kompletna proizvodnja vozila u Jugoslaviji, uključujući i izradu svih otpresaka za karoserije automobila.

Modernizuje se Lakirnica i rad se odvija na traci sa kolicima, a u Mehaničkoj obradi se formiraju probni stolovi za ispitivanje kvaliteta. U termičkoj obradi su primenjivani od samog početka najsavremeniji tehnološki postupci. Proizvodnja vozila se povećala sa 3 vozila dnevno u 1955.godini na 10 u 1962 godini. Stvara se veliki broj specijalizovanih preduzeća koja su činila kooperantsku mrežu jugoslovenske industrije motornih vozila.

1962 godine:

Fabrika menja ime u Zavodi "Crvena zastava" i ima 8.779 zaposlenih.

Izgradnja fabrike je započeta 04.aprila 1960.godine a puštena u rad 06.jula 1962.

1964 godine:

U periodu od 1964. do 1966.godine izvršena su dodatna ulaganja u proširenje kapaciteta, tako da je 1965.godine proizvedeno 34.600 putni�kih automobila i terenskih vozila. Zastava je zapošljavala 14.171 radnika.

1965 godine:

Fabrika proširuje kapacitete na 50.000 putničkih automobila godišnje. Počinje izvoz automobila.

1966 godine:

Primenom savremene tehnologije, zahteva proizvodnju u optimalnim serijama, pa su u tom cilju vodjeni razgovori sa stranim partnerima.

Prvi partner je bio iz Poljske PHZ PM-POL-MOT iz Varšave. Ugovor o dugoročnoj proizvodnoj kooperaciji za period 1967-1975. zaključen je 24.aprila 1966.godine. Saradnja je počela na proizvodnji vozila 125 P i Zastava 1300/1500. Ugovor je proširen na period od 1971-1975 godina, a vrednost posla je povećana sa 64 na 148 miliona klirinških dolara. Zavodi "Crvena zastava" su imali kapacitete za 120.000 zadnjih mostova godišnje (20.000 za vozila Zastava 1300/1500, ostatak za izvoz u Poljsku ). Dobra saradnja se proširuje 13.01.1973 godine Dopunom I Osnovnog ugovora za period 1973-1980 godina. Predvidjena je isporuka POL-MOT-u vozila Zastava 101 u Standardu 1 u vrednosti 13,22 miliona klirinških dolara, a u istoj vrednosti Zavodi bi uvezli delove i sklopove za ista vozila.
U periodu od 1975-1980 godine proširuje se saradnja i na novom vozilu 126 P, a vrednost obostrane razmene iznosi 150 miliona klirinških dolara.

Zavodi sklapaju ugovor o kooperaciji i sa FIAT S.p.a. Torino, kojim je predvidjena isporuka delova, grupa , sklopova i pribora proizvodnje Zavodi "Crvena zastava" i njihovih kooperanata za potrebe FIAT-a. Ugovor je sklopljen 14.11.1966 godine sa važenjem do 1979 godine. Pored ovog Ugovora Zavodi "Crvena zastava" i FIAT- S.p.a. su 18.03.1971 godine, zaključili Ugovor o dugoročnoj proizvodnoj kooperaciji na kamionima nosivosti od 2,5 t - 4 t nosivosti. Ugovorom je predvidjena proizvodnja i medjusobne isporuke sklopova, podsklopova i delova za privredna vozila.Dugoročnu industrijsku kooperaciju izmedju ZCZ i FIAT-a karakterišu uključenja Zastave u Medjunarodnu industriju motornih vozila, zatim velikoserijska proizvodnja delova, razvoj kooperanske mreže, osvajanje novih tehnologija i kontinualno poboljšanje kvaliteta.

Treći značajan partner u kooperaciji i zajedničkoj proizvodnji vozila je fabrika automobila VAZ iz Toljati grada iz SSSR. Sporazum o isporukama delova iz SFRJ i SSSR za prvu ugradnju za proizvodnju putničkih automobila u Volškoj fabrici, i o isporukama putničkih automobila i rezervnih delova, opreme i repromaterijala iz SSSR sklopljen je 27.02.1969 godine, za period 1969 -1975.godina. Ugovor o isporukama delova iz SFRJ za ugradnju u putničke automobile Volškog automobilskog zavoda (VAZ) i gotovih vozila u SFRJ potpisan je 20.01.1970.godine, za period 1970.-1975.godina.

Ugovor o isporukama rezervnih delova za putničke automobile VAZ za tržište SFRJ sklopljen 26.02.1962 godine. Ugovorom od 26.02.1971 godine predvidjena je isporuka dekapiranih limova iz SSSR. Ukupna vrednost isporuka po svim ugovorima u ovoj dugoročnoj industrijskoj kooperaciji iznosila je 132,4 miliona klinrinških dolara. Glavne karakteristike ove dugoročne saradnje su:

- proizvodnja velikih serija delova u ZCZ i kod 13 kooperanata
- neprekidno poboljšanje kvaliteta vozila
- mogućnost povećanja obima saradnje jer je Volški automobilski
zavod 1974.godine proizveo 660.000 putni�kih automobila
- proširenje asortimana ponude putničkih automobila na tržištu
SFRJ sa vozilima LADA

1968 godine:

Sa FIAT-om je sklopljen Ugovor o tehničko-proizvodnoj saradnji i zajedničkom ulaganju, 23.02.1968 u cilju povećanja kapaciteta na 70.000 putničkih automobila godišnje (50.000 Z-750 i 20.000 Z-1.300) i 5.000 kamiona.

To je bio prvi Ugovor te vrste u Jugoslaviji. Po ovom Ugovoru FIAT je uložio u Zastavu 5 miliona dolara, da bi kasnije Adendumom uožio dodatnih 12 miliona dolara.

1969 godine:

U cilju zadovoljenja zahteva jugoslovenskog tržišta odlučeno je da se razvije nov model automobila sa motorom od 1.100 cm3 sa prostranim prtljažnikom i petim vratima, koji bi bio osnovno vozilo u proizvodnom programu Zastave, a proizvodio bi se u seriji od 110 hiljada jedinica godišnje.

Ostvarenje ovog Programa je precizirano u Adendumu I Ugovora o tehničko-proizvodnoj saradnji sa FIAT-om od 22.maja 1969.godine. Dopunom je predvidjena rekonstrukcija postojeće fabrike i izgradnja novih objekata za proizvodnju 170.000 putničkih automobila godi�nje.

1970 godine:

Sredstva Medjunarodne banke za obnovu i razvoj u Vašingtonu (IBRD), takodje su korišćena za finansiranje kapaciteta u drugoj fazi razvoja. Zavodi "Crvena zastava" su takodje, prvi u Jugoslaviji, počeli da koriste sredstva na nekreditnoj osnovi od strane Medjunarodne finansijske korporacije iz Vašingtona IFC (International Financial Corporation) bez državnih garancija i garancija banaka.

Prvi Trojni Ugovor izmedju IFC FIAT-a i ZCZ potpisan je 12.08.1970.godine.

Drugi Ugovor je potpisan 11.03.1971.godinena iznos od 8.miliona dolara, koji je i realizovan. Pored inostranih partnera ostvarena su zajednička ulaganja i sa jugoslovenskom Investicionom bankom i sa spoljno trgovinskim preduze�em GENERALEXPORT iz Beograda, radi obezbedjenja finansijskih sredstava za II fazu razvoja Zavoda.

1973 godine:

Zavodi "Crvena zastava" imaju 105 kooperanata u zemlji. Ove godine proizvedeno je 111.725 putni�kih automobila i 4.823 kamiona. Automobili se izvoze u Grčku, Liban, Indoneziju, Kolumbiju, Finsku, Holandiju, Belgiju, Nemačku i Francusku.

U periodu od 1955 do 1973 godine u Zastavi je proizvedeno 36.000 jedinica privrednih vozila nosivosti do 4 t.

Paralelno sa povećanjem obima proizvodnje putničkih automobila razvijala se i prodajno servisna mreža čime su stvarani uslovi za povećanje prodaje. ZCZ su imali u Kragujevcu, Boru, Somboru, Ljubljani, Zagrebu i Beogradu preko 90 prodajnih punktova i 130 ovlašćenih servisa i veliki broj prodavnica rezervnih delova i pribora na celoj teritoriji zemlje.

Sa povećanjem broja vozila u eksploataciji povećavala se i gustina, odnosno broj vozila na 1.000 stanovnika. Tako je 1962.godine iznosila 5,2 , a krajem 1971.godine dostigla je 42,59. Poredjenja radi gustina vozila u pojedinim zemljama u 1970.godini iznosila je: Italija 190, Francuska 252, Švedska 284. Park vozila u zemlji je ubrzano rastao i od 11.290 vozila u 1954.godini dostigao je cifru od 996.178 vozila u 1972.godini. Od 1962. do 1971.godine stopa rasta je iznosila 27,5%. U jedinstvenom školskom centru školovano 21.619 kvalifikovanih i visoko kvalifikovanih radnika raznih zanimanja. Na poznatom reli takmičenju "Tour d Europe" popularni "tristać" bio je prvi u klasi četvrti u generalnom plasmanu.

1978 godine:

Ugovorom o dugoro�noj proizvodoj kooperaciji od 5.08.1978. lansirana je nova gama kamiona OM 40/35, popularno nazvan "mali OM". Ubrzo kompanija FIAT IVECO prenosi proizvodnju ove game kamiona u dru�tvo ZASTAVA PRIVREDNA VOZILA.

Deo proizvodnje se izvozi i uspe�no komercijalizuje preko prodajne mreže IVECO-a.

1980 godine:

Razvijen je nov nacionalni model putni�kog automobila "ZASTAVA 102" sa komercijalnim imenom JUGO sa motorom zapremine 0,903 litra, snage 45 KS.

1985 godine:

Počinje izvoz modela "JUGO 55 GV" u Sjedinjene Američke Države proizvedenog u svemu po strogim zahtevima standarda tog tržišta. Izvezeno je preko 140.000 jedinica preko zajedničke firme YUGO AMERICA.

1987 godine:

Promovisan nov model nacionalog automobila više klase "ZASTAVA 103" sa komercijalnim imenom "JUGO FORIDA". Sa proizvodnjom ovog modela startovalo se naredne godine.

1988 godine:

Počinje proizvodnja FLORIDE.

1989 godine:

Rekordna proizvodnja motornih vozila 230.570 jedinica.

Na domaćem tržištu prodato je 199.577 putničkih automobila i 4.827 kamiona. Izvezeno je 26.727 vozila.

Vrednost klasičnog (konvertibilnog) izvoza iznosi 504.771.426 DEM.

Vrednost medjunarodne industrijske kooperacije 247.125.000 DEM. Obim godišnje razmene po osnovu medjunarodne industrijske kooperacije iznosi 494.250.000 DEM.

U Zavodima "Crvena Zastava" zaposleno je 53.357 radnika i stručnjaka.

ZASTAVINI programi proizvodnje putničkih automobila, kamiona i dostavnih vozila direktno i indirektno angažuju 280 preduzeća iz 130 gradova SFR Jugoslavije.

1990 godine:

Zavodi Crvena zastava menjaju ime u "ZASTAVA".

1991 godine:

Osniva se mešovito preduzeće ZASTAVA IVECO za proizvodnju komponenti, sklopova i kamiona.

Do 1991.godine proizvedeno je 180.000, izvezeno 36.000 kamiona.

Izbija rat na teritoriji SFR Jugoslavije.

UN uvode sankcije SR Jugoslaviji.

1992 godine:

ZASTAVINE fabrike sa teritorije SR Jugoslaviji ubrzano osvajaju 1.407 komponenata koje su kupovane u bivšim republikama SFRJ i 403 pozicije iz uvoza, a na programu kamiona 123.

1993 godine:

Kupovna moć stanovništva pada, raspada se bankarski sistem zemlje.

Proizvodnja se odvija u vrlo teškim uslovima

1999 godine:

NATO snage 24.03.1999.godine, otpočinju agresiju na SR Jugoslaviju. ZASTAVA je bombardovana sa 14 projektila velike razorne moći. Uništeno je 160.000 m2 proizvodnih površina , a šteta je procenjena na 1,523 mil.DEM (850 mil. USD). Obnavljaju se razoreni kapaciteti koji omogućavaju godišnju proizvodnju od 50.000 automobila, 7.200 kamiona, 9.600 t otkovaka godišnje.

2000 godine:

Grupa Zastava je najveći industrijski konglomerat u SR Jugoslavijii koji u sastavu ima 47 preduzeća, 432 kooperanta, od čega 220 direktno zavisnih. Ukupan broj zaposlenih 31.650, od čega 7.591 radi u preduzećima van Kragujevca.

Fiat 1800 Limousine

Fiat 1400A

Džip "Campagnola" - "Kampanjola"

Model 1800

Kamion FIAT 615 N

Džip AR 55

Zastava 850

Zastava 1300

Zastava 101

YUGO America

YUGO Florida

101 RHD

SKALA 128

YUGO GVX

YUGO GVL

YUGO Cabrio

Zastava Florida In

Zastava Koral In

Zastava Florida In

Jugović · Prijatelj foruma

Istorija *ZASTAVA*

50 Godina ZASTAVA Automobili...

Rođendanom Fabrike automobila "Zastava" smatra se 26. avgust 1953. godine. Za predlog da se najveći deo ostvarene dobiti uloži u razvoj automobilske industrije, na referendumu se, tog dana, saglasilo 96 odsto zaposlenih u tadašnjim Zavodima "Crvena Zastava".

Već 1953. godine, u kragujevačkoj fabrici proizveli su 162 vozila. Bili su to džipovi marke "vilis".

Istina, prva montaža vozila organizovana je u Kragujevcu neposredno pred Drugi svetski rat, 1940. godine, kada je montirano 250 kamiona "ševrolet" sa benzinskim motorom. Ipak, prva proizvodnja automobila u Zavodima počela je 1953. godine.

Ugovor o otkupu licence sa "Fijatom" je potpisan 12. avgusta 1954. godine, a tri meseca kasnije počela je montaža prvih vozila modela "fijat AP-55", "fijat 1.400 BJ" i "fijat 1.100 B".

Proizvodnja automobila "zastava 750", popularnijeg pod nazivom "fića" počela je 1955. godine, a prestala 30 godina kasnije.

"Fića" je razvijen na bazi "fijata 600 D", sa motorom od 600 kubika. U njega je, potom, ugrađivan motor od 750 kubika.

U periodu razvoja modela "zastave 750", snaga motora kretala se od 23 do 27 konjskih snaga, koliko je imao u poslednjoj godini proizvodnje.

Popularni "fića" koji je odigrao presudnu ulogu u razvoju jugoslovenske automobilske industrije, 4. aprila 2000. godine, u anketi dnevnih listova "Privatni pregled" iz Beograda i "Dnevnik" iz Novog Sada, proglašen je za auto milenijuma u SR Jugoslaviji.

Ukupno, proizvedeno je 923.487 "fića".

U 1955. godini, Zavodi "Crvena Zastava" proizveli su 1.044 vozila, a tri godine kasnije 3.596.

Za realizaciju plana povećanja proizvodnje na 12.000 vozila godišnje, 1960. godine započela je izgradnja novih proizvodnih kapaciteta automobilske industrije. Posle dve godine, proradile su montažne trake. Te godine proizvedeno je 13.719 automobila.

Smatra se da je 1957. i 1958. godine postavljen čvrst temelj pratećoj industriji za snabdevanje proizvodnje polufabrikatima kao što su, na primer, odlivci otkovci. Tada je počela i organizovana mehanička obrada delova šasijnih grupa u Zavodima i mehanička obrada svih delova motora u "21. maju" u Rakovici.

Uporedo sa proizvodnjom 53.493 automobila, 1968. godine, uz učešće "Fijatovog" kapitala i domaćeg kredita, prošireni su proizvodni kapaciteti na 85.000 vozila godišnje. Time je završena prva faza programa razvitka Fabrike automobila. Tada su "Zavodi Crvena zastava" imali sedam fabrika - pet u Kragujevcu i po jednu u Makedoniji i na Kosovu.

Prvi automobili marke "Zastava" izvezeni su 1965. godine. Najpre, izvezeno je 6.000 vozila u Poljsku, potom je usledio plasman na tržište Finske, Kolumbije i Grčke, a prošle godine izvoz je proširen na Holandiju, Belgiju, Zapadnu Nemačku i Francusku.

Početak proizvodnje "zastave 130" popularnog "tristaća" razvijenog na bazi "fijata 1.300" bio je 1961. godine a poslednje vozilo ovog modela sišlo je sa trake 20.decembra 1979. godine. Proizvedeno je 201.160 "tristaća".

Nova fabrika, kapaciteta 27.000 vozila godišnje, počela je da radi 1962. godine.

Na 50.000 vozila godišnje kapacitet je proširen 1965. godine.

Ugovor o poslovno-tehničkoj saradnji sa "Fijatom" potpisan 1968. godine. Ugovoren razvoj proizvodnih kapaciteta na 170.000 automobila godišnje.

Fabrika kamiona 1969. godine, kada se odvojila od Fabrike automobila, potpisala ugovor o dugoročnoj poslovnoj saradnji sa firmom "Om" iz Breše. Počinje proizvodnja kamiona od 2,5 do četiri tone nosivosti.

Za unapređenje proizvodnje i ekonomske saradnje Zavodi "Crvena zastava" dobili su 1973. godine međunarodnu nagradu "Zlatni merkur" koju je dodelio jedan italijanski novinarski institut.

U Somboru, 1970. godine, osnovana Fabrika dostavnih vozila, sadašnja "Zastava specijalni automobili".

Proizvodnja prvog sopstvenog vozila srednje klase, "zastave 101", sadašnje "skale" počela je 15. oktobra 1971. godine. Do sada je proizvedeno više od milion ovih modela. Milioniti je proizveden 1991. godine, a rekordna godišnja proizvodnja bila je 1979. godine, kada je sa montažnih traka sišlo 88.918 "stojadina".

Milioniti automobil marke "zastava" proizveden je 15. decembra 1975. godine.

"Zastava 101" proglašena je 1981. godine za automobil decenije.

Proizvodni kapaciteti su 1980. godine prošireni na 200.000 automobila godišnje. Te godine otpočela je serijska proizvodnja modela "jugo koral" i "zastave 128".

Prvi automobil razvijen samostalno u Fabrici automobila, "jugo 45" izrađen je ručno, 2. oktobra 1980. godine.

Do sada, proizvedeno je više od 750.000 "juga".

Za automobil godine u zemlji "jugo" je proglašen 1981. godine.

Ugovor o izvozu "juga" u SAD potpisan je 7. septembra 1984. godine. Prvi "jugo 55 GB" za izvoz u SAD proizveden je 9. septembra 1985. godine. Prvih 500 automobila iz Kragujevca za SAD, krenulo je 23. jula 1985. godine. U SAD je, ukupno, izvezeno 141.511 "juga".

Kada je 1989. godine proizvedeno 118.237 "juga", bila je to rekordna godišnja proizvodnja ovog vozila.

Serijska proizvodnja "zastave (skale) 128" počela je 16. maja 1971. godine. Ukupno je proizvedeno oko 230.000 ovih vozila. "Osmica" je, inače, najbrojniji model na putevima Egipta.

Model "florida" javnosti je prvi put predstavljen 1987. godine.

Prva "florida" sa montažnih traka sišla je 2. oktobra 1988. godine.

Do sada je proizvedeno oko 25.000 "florida".

Proizvodni rekord modela "uno" ubeležen je 14. juna 1989. godine, a do 1994. godine proizvedeno je 2.620 ovih automobila.

Kao rekordna, u istoriji "Zastave" upisana je, zlatnim slovima, 1989. godina. U sopstvenom proizvodnom programu proizvedeno je 180.950, a u industrijskoj kooperaciji 42.614 automobila i 4.827 kamiona. Izvezeno je 26.777 vozila zaokružen proizvodni kapacitet na 220.000 vozila godišnje i ostvaren obim izvoza po osnovu industrijske kooperacije u iznosu od 81.075,00 američkih dolara. "Zastava" je imala 53.357 zaposlenih a u njenu proizvodnju bilo je uključeno 280 preduzeća iz 130 gradova tadašnje Jugoslavije.

Kao kruna višegodišnje uspešne saradnje, 1991. godine usledio je potpis ugovora, kojim "Zastava" i "Iveko" osnivaju zajedničku firmu "Zastava kamioni". Proizvodni kapacitet je zaokružen na 11.000 kamiona. Ova fabrika, do tada je proizvela 180.000 i izvezla 36.000 lakih i kamiona srednje nosivosti.

Raspad SFRJ i ekonomske sankcije međunarodne zajednice, u periodu od 1991. do 1998. godine predstavljaju još jedan težak period u istoriji "Zastave". U cilju opstanka proizvodnje, u "Zastavi" je osvojena proizvodnja 1.407 pozicija kupovanih u republikama bivše SFRJ, i 403 pozicije za automobil nabavljan iz uvoza, kao i 123 pozicija za kamione.

Posle višegodišnje stagnacije, 1998. godine, dolazi do postepenog oživljavanja proizvoda i prodaje.

Po treći put "Zastava" je razorena 1999. godine. U bombardovanju je razrušeno 160.000 kvadratnih metara proizvodnih površina.

Na obnovljenim proizvodnim linijama, u septembru 1999. godine sa traka silaze prvi automobili.

Kapaciteti za proizvodnju 50.000 automobila godišnje obnovljeni su 1999. godine.

Ministri u Vladi Srbije Aleksandar Vlahović, Božidar Đelić i Dragan Milovanović potpisali su 30. jula, u Beogradu, sa poslovodstvom "Zastave" i predstavnicima sindikata, Sporazum o prihvatanju Programa statusne i organizatorske transformacije i strateške konsolidacije Grupe "Zastava", čiji je cilj da se sačuva domaća autoindustrija i aktivno pripremi za povezivanje sa strateškim investitorima.

"Zastava automobili" do danas je proizvela više od 4.100.000 vozila.

Automobil pod rednim brojem 3.500.000 proizveden je 20. septembra rekordne 1989. godine.

Četiri milioniti automobil marke "zastava" proizveden je 1991. godine.

Do sada "Zastava automobili" je, u 76 zemalja sveta, izvezla oko 640.000 vozila.

Jugović · Prijatelj foruma

Istorija *ZASTAVA*

ZASTAVA Promet Kragujevac od nastanka do 1990

ISTORIJA SERVISIRANJA MOTORNIH VOZILA NA NASIM PROSTORIMA

Danasnje Drustvo ZASTAVA PROMET d.o.o. Kragujevac direktan je potomak nekadasnjeg preduzeca "Zavodi Crvena Zastava" Kragujevac.

Prvi poceci odrzavanja vozila na nasem prostoru datiraju iz 1904 godine kada u tadasnjem "VOJNOTEHNICKOM ZAVODU" pocinju da se vrse opravke vozila iz Vojnog garnizona u Kragujevcu a neposredno po zavrsetku I Svetskog rata popravljana su sva vozila koja su sa fronta dopremljena u Remontni Zavod.

1927 godine u posebno opremljenoj Automehanicarskoj radionici izradjuju se i pojedini auto-delovi a pred II Svetski rat 1939/1940 godine montirano je 400 vojnih kamiona firme "Sevrolet".

Godine 1955 u "Crvenoj zastavi" proizvedeni su prvi automobili. Uporedo sa pocetkom proizvodnje razvijaju se komercijalni poslovi kao i poslovi odrzavanja - servisiranja vozila.

Pocetkom sedme decenije 20 veka dolazi do diferencijacije dotadasnjih radnih, odnosno poslovnih jedinica preduzeca u pogledu:

* stepena samostalnosti u poslovima i raspodeli dohotka,
* obima samoupravnih prava.

Realizacija prve faze razvoja Fabrike automobila, narasla proizvodnja na oko 30,000 automobila, kao i zakonske promene polovinom sezdesetih godina namecu potrebu da "Zavodi Crvena zastava" konstituisu organizacionu celinu koja ce na odredjenoj teritoriji preuzeti osnovne komercijalne i prodajne aktivnosti (ugovaranja, unapredjenje sistema prodaje, razvoj prodajno-servisne mreze, resavanje reklamacija za vozila u garantnom roku itd.).

OSNIVANJE POSLOVNO-PRODAJNO-SERVISNE JEDINICE U KRAGUJEVCU

Radnicki savet "Zavoda Crvena zastava" 15 februara 1965 godine donosi Odluku o osnivanju POSLOVNE JEDINICE pod imenom Poslovno-prodajna-servisna jedinica "Zavodi Crvena zastava" filijala Kragujevac sa sedistem u Kragujevcu.

Poslovno-prodajna-servisna jedinica je organizacioni deo komercijale sluzbe "Zavoda Crvena zastava" cija organizacija u pocetku angazuje 53 radna mesta. Delatnost ove Poslovne jedinice je bila:

* prodaja na veliko i malo vozila "ZASTAVA"
* prodaja na veliko i malo potrosnog materijala za odrzavanje vozila "ZASTAVA"
* obavljanje svih vrsta usluga u vezi tehnickog odrzavanja i servisiranja vozila "ZASTAVA" u garantnom i vangarantnom roku
* prodaja na veliko i malo lovackog i sportskog oruzja "ZASTAVA"
* kupoprodaja na veliko i malo potrosnog materijala za lovacko i sportsko oruzje "ZASTAVA"
* obavljanje svih drugih poslova u vezi prodaje i odrzavanja vozila "ZASTAVA"

Prvi Radnicki savet u Poslovno-prodajnoj jedinici izabran je u martu 1965 godine. Za prvog direktora Poslovno-prodajno-servisne jedinice "Zavodi Crvena zastava" filijala Kragujevac sa sedistem u Kragujevcu postavljen je SPAGNUT MIROSLAV, diplomirani pravnik.

Resenjem Okruznog privrednog suda Fi-410/65 od 19.04.1965 godine Poslovna jedinica je upisana u registar preduzeca i radnji.

Poslovno-prodajno-servisna jedinica svoj ukupni prihod formira od provizije i rabata koji Zavodi "Crvena zastava" odobravaju za prodata vozila, oruzje rezervne delove i drugo.

U 1965 godini Poslovno-prodajno-servisna jedinica vec ima svoje organe upravljanja, poseban ziro-racun, posebno knjigovodstvo, posebno utvrdjuje ukupan prihod, vrsi raspodelu dohotka i izvrsava svoje obaveze prema drustvenoj zajednici.

Novembra meseca 1966 godine Poslovno-prodajno-servisna jedinica se sa vise lokacija preseljava u novoizgradjeni objekat pored jezera "Bibanj" u kome se danas nalazi sediste Drustva.

OSNIVANJE SERVISA U BORU, NISU I SURDULICI

Radnicki savet "Zavoda Crvena zastava" na sednici od 30.07.1970 godine usvaja poslovnu koncepciju razvoja organizacije Prodajno servisne mreze na osnovu koje svojom Odlukom od 17.11.1970 godine menja naziv u Filijala Zavoda "Crvena zastava" i tako formira Filijalu Kragujevac.

Radnici Filijale Kragujevac u skladu sa zakonskim propisima na zboru od 12.02.1973 godine donose Odluku da se Filijala Kragujevac kao deo "Zavoda Crvena zastava" organizuje u Osnovnu organizaciju udruzenog rada ( OOUR ) pod nazivom "Osnovna organizacija udruzenog rada Filijala Kragujevac" sa sedistem u Kragujevcu.

U skladu sa Zakonom o udruzenom radu iz 1976 godine OOUR Filijala Kragujevac se 1977 godine organizuje kao OOUR "Promet i servis Kragujevac" i upisana je u sudski registar pod brojem Fi-918/77. Udruzena je u RO "Zastava auto" Kragujevac.

Ugovorom o poslovno tehnickoj saradnji sa RO Remont Valjevo 01.03.1976 godine OOUR "Promet i servis" formira Prodajno-servisnu jedinicu Valjevo.

Prodavnica Zavoda "Crvena zastava" u Boru koja je otvorena 1968 godine i zaposljavala 4 radnika 1971 godine transformise se u Filijalu Bor i iste godine se useljava u novoizgradjeni objekat u Boru.

Filijala Bor 1978 godine organizuje se kao OOUR "Promet i servis" Bor u sastavu "Zastava auto Kragujevac".

OOUR "Promet i servis Kragujevac" 05.09.1977 godine osniva Prodajno servisnu jedinicu Surdulica u Surdulici sa 56 zaposlenih radnika svih struka.

Odlukom na referendumu 26.12.1978 godine Prodajno servisna jedinica u Surdulici organizuje se kao OOUR "Promet i servis" Surdulica i udruzuje u RO "Zastava auto" Kragujevac.

OOUR "Putnicka vozila" koja nastaje izdvajanjem iz sastava "Autopromet" Nis 22.05.1979 godine udruzuje se u RO "Zastava auto" Kragujevac kao "Promet i servis" Nis.

OOUR "Promet i servis" Skoplje 28.05.1981 godine udruzuje se u RO "Zastava auto" Kragujevac.

OOUR "Promet i servis" Surdulica 02.02.1986 godine otvara prodavnicu u Vranju koja se 01.01.1987 godine organizuje kao Poslovnica za prodaju vozila, rezervnih delova i oruzja.

Filijala Surdulica 24.08.1990 godine kupuje poslovni objekat u Kumanovu i organizuje Poslovnu jedinicu Kumanovo.

Poslovna jedinica osnovana 1965 godine izrasla je u Radnu organizaciju sa 5 OOUR-a i Radnom zajednicom koja je udruzena u SOUR "Zavodi Crvena zastava".

"ZASTAVA PROMET KRAGUJEVAC" 1990 GODINE

Na osnovu Zakona o izmenama i dopunama Zakona o preduzecima i Samoupravnog sporazuma o promenama u organizovanju RO i SOUR ZCZ, RO "Zastava auto" Kragujevac organizuje se 1990 godine u Drustvo sa ogranicenom odgovornoscu "ZASTAVA PROMET KRAGUJEVAC" sa sedistem u Kragujevcu. Sve OOUR osim OOUR Skoplje postaju Filijale novog drustva.

Resenjem Okruznog privrednog suda u Kragujevcu Fi-10/90 od 03.01.1990 godine u sudski registar upisano je kao pravni subjekt Drustvo sa ogranicenom odgovornoscu u drustvenoj svojini za promet i odrzavanje vozila "ZASTAVA PROMET KRAGUJEVAC"

Za direktora je 03.07.1990 godine postavljen Milorad Markovic, diplomirani inzenjer masinstva.

1990 godine "ZASTAVA PROMET KRAGUJEVAC" prodala je:

* 17,334 putnicka automobila
* 396 dostavnih vozila
* 363 privredna vozila
* 4,425 polovnih vozila
* robe na malo u iznosu od 152,255,307 dinara
* robe na veliko u iznosu od 46,040,010 dinara
* u servisima je ostvareno 391,036 norma sati
* ugradjeno delova u vrednosti od 29,211,930 dinara

Ove rezultate ostvarilo je 846 radnika svih obrazovnih profila uz podrsku informacionog sistema ciji je razvoj bio u zacetku.

Jugović · Prijatelj foruma

Istorija *ZASTAVA*

KORAL

KORAL je evolucija modela JUGO 45, nastalog 1980. godine. Od pocetka proizvodnje sa traka je sislo preko 750.000 vozila. Stigao je u mnoge Evropske zemlje, ali i preko okeana, u Ameriku. KORAL je najtrazeniji Zastavin model. Pravi mali gradski automobil, jevtin, jednostavan za odrzavanje i lak za parkiranje. Na domacem trzistu je bez konkurencije najjevtiniji automobil i uz dobre osobine, dobru servisnu mrezu i jevtine rezervne delove, namece se kao najoptimalnije resenje za kupovinu automobila.

KORAL IN

Najnoviji clan familije KORAL je inovirani model KORAL IN. Model je redizajniran pod nadzorom dizajnerske ku�e ''HEULIEZ'' 2000. godine, a u prvoj polovini 2001. su krenule prve pilot serije. IN je zadrzao sve dobre osobine KORALA, a sa inoviranim pozicijama dobio je na atraktivnosti. Izgled automobila oboga�uje niz detalja kao sto su prednja maska, elegantno zaobljeni branici, bocne lajsne, a podesljivi retrovizori i brave vrata su u boji vozila. Svetlosna oprema je veoma bogata i funkcionalna, a karakterisu je elektricno regulisani halogeni farovi, transparentni pokazivaci pravca i svetla za maglu, cime je omogucena izuzetna vidljivost nocu i pri otezanim vremenskim uslovima. Kvalitet i ergonomija su bili osnovni principi pri dizajniranju unutrasnjosti. Prednja i zadnja sedista su opremljena sigurnosnim pojasevima i naslonima za glavu. Moderna instrument tabla sa preglednim kontrolama i prekidacima pruza sve neophodne informacije. Kao opcionali su u ponudi centralna brava, radio kasetofon sa 4 zvucnika i metalik boja.

KABRIOLET (CABRIO)

Jos krajem 80-tih godina Zastava je u svom proizvodnom programu imala KABRIOLET na bazi modela TEMPO/KORAL. Simpatican, mali automobil nastao je na osnovu zelja americkih kupaca, ojacanjem citave skoljke, sa posebnim naglaskom na ram vetrobranskog stakla. Od pocetka je pravljen sa krovom koji se automatski podize i spusta i sa cetiri mesta za sedenje. Mali, zivahan, atraktivan, jednostavan i lak za odrzavanje izradjuje se sa motorima 1.3i u verzijama sa dvogrlim karburatorom ili elektronskim ubrizgavanjem.
Zastava automobili ga i danas ima u ponudi, ali ga pravi u malim kolicinama po zahtevu kupca.

Jugović · Prijatelj foruma

Istorija *ZASTAVA*

FLORIDA

FLORIDU je dizajnirao cuveni italijanski dizajner Giugiaro. U vreme kada je nastala, FLORIDA je po spoljasnjem izgledu, ali i po unutrasnjosti bila vrlo konkurentan i atraktivan automobil. FLORIDA se danas proizvodi sa 3 varijante motora ( 1.3i, 1.4 i 1.6). To je automobil sa prostranom unutrasnoscu, velikim prtljaznikom i privlacnom spoljasnoscu. Pravi porodican, visefunkcionalni automobil, pogodan za gradsku voznju, ali i za duza putovanja.

FLORIDA IN

Model FLORIDA je redizajniran pod nadzorom dizajnerske kuce "HEULIEZ" u model FLORIDA IN. Inovirane pozicije daju FLORIDI IN elegantniji i savremeniji izgled. Izgled automobila obogacuje niz detalja kao sto su prednja maska, elegantno zaobljeni branici, bocne lajsne, a podesljivi retrovizori i brave vrata su u boji vozila. Svetlosna oprema je veoma bogata i funkcionalna, a karakterisu je elektricno regulisani halogeni farovi, transparentni pokazivaci pravca i svetla za maglu, cime je omogucena izuzetna vidljivost nocu i pri otezanim vremenskim uslovima. Kvalitet, ergonomija i komfor su bili osnovni principi pri dizajniranju unutrasnjosti. Prostranost i udobnost zadovoljice svakog kupca. Prednja sedista su sa mehanizmom za anatomsko podesavanje, dok su i prednja i zadnja opremljena sigurnosnim pojasevima i naslonima za glavu. Moderna instrument tabla sa preglednim kontrolama i prekidacima pruza sve neophodne informacije. Tu je niz dodatnih detalja kao sto su klima uredjaj, centralna brava, elektricni podizaci prednjih stakala i radio kasetofon sa 4 zvucnika, koji se nude kao opcionali.

Jugović · Prijatelj foruma

Istorija *ZASTAVA*

SKALA 55C (101) i SKALA 55C (128)

Pod imenom SKALA proizvode se poznati modeli 128 i 101, sa motorima od 1100 ili 1300 cm3.

Sadasnji model 128 je u osnovi FIAT 128, koji je 1970. godine proglasen za automobil godine u Evropi. Nekada vrlo popularan automobil i danas ima kupaca, a razlog sto se jos uvek proizvodi je pre svega egipatsko trziste. U poslednje dve decenije, od kada datira saradnja sa tim izvoznim trzistem, izvezeno je 88.000 vozila i lotova. U Egiptu je ovaj model i danas vrlo popularan i trazen, pa je Kairo prakticno grad sa najvise ''osmica'' na svetu.

Model 101 je derivat 128, sa prakticnijim petim vratima nastao 1973.godine. Zbog svoje niske cene, prakticnosti, ali i jevtinog odrzavanja i danas je trazen model na domacem trzistu.

Ve� nekoliko godina se proizvode u neizmenjenim verzijama, a vece izmene su izvrsene pocetkom 90-tih, kada su modeli dobili novu instrument tablu sa prekidacem, centralnu policu i druge plasticne elemente enterijera, ratkapne, integralna stakla prednjih vrata... Sada je i standard za sve varijante petostepeni menjac, zadnje svetlo za maglu, svetlo u prtljazniku, a jace verzije (SKALA 65C) imaju dvogrli karburator sa polouautomatskim sauhom.