Deset knjiga koje su promenile svet

gkukolj · **-tončica-palončica-**

Od Platonove "Republike" do Maove "Male crvene knjige" pisci su svojim romanima, raspravama o idealnim državama ili ekpsozeima nepravde značajno uticali na način čovekovog razmišljanja i ponašanja

Republika,Platon (oko 375.pre n.e.)

Prekretnica u Platonovom životu 399.pre n.e. bilo je izvođenje pred sud i pogubljenje njegovog prijatelja i učitelja Sokrata, možda najvećeg atinskog filozofa. Ti događaji iz korena su ga potresli:"Bio sam prinuđen da verujem da jedino nada u pronalaženje pravde za društvo ili pojedinca leži u čistoj filozofiji i da čovečanstvo neće moći da predahne od muka sve dok pravi filozofi ne dobiju političku vlast ili dok političari nekim čudom ne postanu pravi filozofi."
Tako je rođena ideja o vladaru (ili kralju) filozofu, da bi je kasnije razvio Platon u svojoj Republici. Platonov opis idealne države - ni aristokratske, ni demokratske, već umesto toga zasnovane na prosvećenoj vrlini apsolutnog vladara - postaće temelj zapadnjačke političke misli.

Ispovesti sv.Avgustina(oko 397-400)

Ovi duhovni memoari severnoameričkog biskupa nisu samo prva autobiografija u modernom smislu te reči, već su tokom vekova postali osnovni inspirativni tekst zapadnjačkog hrišćanstva. Avgustinov prelazak u hrišćansku veru, njegova borba sa čulnim iskušenjima ("Bože, učini me čednim i uzdržanim, ali ne sad."), njegov promenjiv odnos prema Bogu - o svemu tome sv.Avgustin pripoveda na način koji spaja dramsku neposrednost sa strogom teologijom.

Vladalac,Nikolo Makijaveli (1513)

Firentinski diplomata Makijaveli, koji sam nije bio preterano uspešna ili zanimljiva ličnost, verovao je da je snažan vladar koji će ujediniti Italiju i obezbediti joj političku stabilnost mnogo važniji od slobode, tradicionalnih građanskih vrednosti ili širih etičkih obzira. Njegova rasprava postavila je, sa ciničnom preciznošću i prefinjenošću, metode potrebne za postizanje efikasnije tiranije. U periodu jakih centralizovanih vlada knjiga je postala uticajna širom Evrope i budućim tiranima ostavila zloglasno nasleđe zasnovano na surovosti i prevari.

Džejn Ejr,Šarlota Bronte (1847)

Junakinja ovog engleskog romana - koji će kasnije doživeti veliki broj filmskih verzija - jeste jednostavna, siromašna guvernanta koja se, zahvaljujući čistoj inteligenciji, moralnoj odlučnosti i snazi karaktera, izdiže iznad okolnosti. "Čitaoče, udala sam se za njega." Tako počinje poslednje poglavlje knjige. Priča o nezavisnoj Džejn i njenoj ljubavi prema gospodinu Ročesteru opčinila je viktorijanske čitaoce, otvorila nove dimenzije za žene pisce i junakinje romana i poslužila kao svetionaik generacijama feministkinja.

Čiča-Tomina koliba,Harijeta Bičer Stou (1852)

Usred Američkog građanskog rata Abraham Linkoln opisao je spisateljicu ovog veoma popularnog romana protiv ropstva - prevedenog na 23 jezika - kao "malu ženu koja je napisala knjigu koja je uzrokovala ovaj veliki rat." Ona sama je bila skromnija:"Bog je napisao knjigu. A onda je meni izdiktirao." U svakom slučaju, izuzetno sentimentalna priča o odanom i dragom crnom robu pokazala se moćnim pokretačem značajnih događaja koji su uskoro počeli da se nižu.

Na zapadu ništa novo,Erih Marija Remark (1929)

Najpoznatiji pacifistički roman bio je prodat u pola miliona primeraka za samo četiri meseca po objavljivanju u Nemačkoj, a do kraja 1930.već je po njemu snimljen filmski klasik. U Nemačkoj su knjiga i film postali predmet sve žešćih napada nacista, koji su tvrdili da je Remark ukaljao čast vojnika koji su se borili u rovovima. U drugim zemljama Remarkovo delo odigralo je važnu ulogu u stvaranju pomirljivosti, koja će tokom 30-ih godina 20.veka obeležiti reakciju Evrope na uspon Adolfa Hitlera.

Zdravorazumska knjiga o nezi novorođenčeta i deteta,Bendžamin Spok (1946)

Doktor Spok bio je njujorški psihijatar čija je knjiga uputstava postala najprodavanija knjiga svih vremena. Buneći se protiv bihejviorizma u međuratnom periodu, koji je smatrao da je emocionalno neprikladno poklanjati detetu preveliku ljubav, Spok je usvojio liberalan pristup, u kojem "roditelji puni ljubavi svakodnevno podstiču svoje dete" da ono postigne "emocionalnu dubinu i inteligenciju". Šezdesetih godina prošlog veka "društvo koje sve dopušta", koje je doktor Spok zagovarao, kritikovalo ga je, ali je ipak pokazatelj ogromnog uticaja koje je on izvršio na vaspitanje dece.

Hiljadu devetsto osamdeset četvrta,Džordž Orvel (1949)

"Veliki brat te posmatra." Ovako vlasti upozoravaju preplašeno stanovništvo u verovatno najpoznatijem delu imaginativne književnosti 20.veka. Poslednja knjiga ovog engleskog romanopisca,1984,[/B] zastrašujuć je prikaz totalitarne države u budućnosti, koji i danas ima snažan uticaj. Stvorivši jezičke kovanice "Novi govor" (eng.[I]newspeak) i "dvostruko razmišljanje" (doublethink), knjiga je odigrala veliku ulogu u podrivanju opšteprihvaćenih ideja u posleratnom svetu o automatskoj dobronamernosti državne kontrole.

Jedan dan u životu Ivana Denisoviča,Aleksandar Solženjicin (1962)

Ovaj kratak Solženjicinov roman objavljen je tokom kratkotrajnog perioda liberalizacije u Rusiji posle 1956.kada je novi sovjetski vođa Nikita Hruščov kritikovao politiku svog prethodnika Josifa Visarionoviča Staljina. Zasnovan na piščevom ličnom iskustvu zatvoreništva i izgnanstva između 1945. i 1956.godine, u njemu je opisan jedan tipičan dan pun bede i nehumanosti u staljinističkim radnom logoru. Kako dodiruje mnogobrojne teme koje su prethodno bile tabu, u koje spada i masovna deportacija građana zbog njihovih verskih ili političkih ubeđenja ili klasne i etničke pripadnosti, roman je imao ogroman i neumitan uticaj. U Rusiji je uzrokovao pojavu niza memoara bivših zatvorenika; u inostranstvu je Solženjicin postao vodeći sovjetski disident. Njegovi kasniji opisi staljinističkog užasa naposletku su mu doneli proterivanje iz Sovjetskog Saveza 1974.godine.

Mala crvena knjiga,Mao Cedung (1965)

Šezdesetih godina 20.veka kineski komunistički vođa Mao sproveo je "kulturnu revoluciju". Partijska birokracija je uništena, "buržoaska" inteligencija razbijena, a Narodna oslobodilačka vojska upotrebila je silu u ime "proleterskih" ideala. Bibliju tog pokreta predstavlja Maova Mala crvena knjiga ili, pravilnije,Citati vođe Mao Cedunga - jezgrovit prikaz njegovih misli opisan kao "vodeći princip za ukupan rad partije, armije i države". Obavezna lektira u Kini, ova knjiga postala je kultna na Zapadu, gde je, zahvaljujući svom veličanju revolucije, u znatnoj meri doprinela oblikovanju radikalnih levičarskih studentskih pokreta 60-ih godina 20.veka.

Dakle, svih deset ovih knjiga našlo je svoje mjesto u Ilustrovanoj istoriji sveta Mladinske knjige Beograd.
Šta mislite o njima, da li ste koju od njih pročitali i da li mislite da su te iste knjige zaista uticale toliko na svijest samih ljudi? I da li postoji neka za koju smatrate da se može ravnopravno staviti pored ovih deset? Koja bi to knjiga po vašem mišljenju mogla da promijeni stvari u našoj sadašnjosti i značajno doprinese sveukupnom dobru, ili zlu?