Doboj

aco04 · Odomaćeni član

Jel ima neko iz Doboja ili okolnih sela?

pinkie · Prijatelj foruma

Doboj je smjesten izmedju obronaka Ozrena i Borije, na izlazu iz maglajske-dobojske klisure, u sirokoj ravnici na 143 metara nadmorske visine gdje Bosna prima svoje pritoke Usoru i Sprecu. Doline spomenutih rijeka bile su prirodni putevi pa je Doboj bio vazna raskrsnica drumskog i zeljeznickog saobracaja. Kulturno-istorijski razvitak, kao onaj najstariji, rezultat je razvitka Doboja.

Na samom uscu Usore u Bosnu otkriveni su ostatci ljudskog stanista sa brojnim predmetima cija se starost procijenjuje na oko 35 000 godina.Tekovine koje je covijek ovog podrucija ostavio, prenijele su se u novi kulturni stupanj neolit (mladje kameno doba) koje je znacilo ogroman korak naprijed u razvitku drustva. Pojavom i upotrebom metala znacajnije se mijenjaju uslovi i nacin zivota (tadasnjeg) covijeka. Na ovom teritoriju pojavljuje se tada ilirska plemena na svojim "gradinama" utvrdjenjima na brezuljcima od kojih je najpoznatija "Omerova glavica" na uscu Usore.

Novo razdoblje razvitka ovog kraja pocinje rimskim osvajanjem i vladavinom. Rimska gradjevinska djelatnost na uscu Usore vrlo je obilna. Tu su, u stvari, dvije utvrdjene gradjevine cjeline jednog odbrambenog kompleksa. Prva od njih danas vise ne postoji, nalazila se na mjestu stare ilirske gradine, a druga 1km sjeverozapadno od prve. To je rimski vojnicki logor kastrum, ciji se zidovi djelimicno i danas dobro uocljivi. U vrijeme velikih seoba naroda, pocevsi od 4 stoljeca nove ere, rimsko utvrdjenje i logori na Usori su propali, a time njihova vojna i politicka moc na ovom tlu.

Dolazak novih etnickih grupa, medju njima i Slavena u ove krajeve, znacilo je pocetak nove istorijske epohe. Najstariji sacuvani pismeni trag imena Doboja potice iz 1415 godine. Iste godine spominje se i naselje oko tvrdjave. Ne zna se tacno kada su Turci zauzeli Doboj, ali jedan pisani izvor iz 1503. godine zatice tvrdjavu u turskom posjedu.

Polovinom XVIII stoljeca Doboj postaje sjediste najmanje kapetanije u Bosni, a pripadao je tesanjskom kadiluku. Tokom XIX stoljeca Doboj se jos spominje u vezi Austro-ugarskim ratom, mnogobrojnim bunama Muslimana i raje, narocito u vezi sa pocetkom "Zmaja od Bosne" Husein kapetana Gradasevica. Sa ovim dogadjajem Doboj ulazi u predvecerje Austro-ugarske okupacije Bosne i Hercegovine. Austro-ugarske okupacione trupe, koje su nadirale u pravcu Doboja, naisle su na neocekivani spontani otpor naroda.

U toku 1 svjedskog rata Austro-ugarska je u Doboju organizovala prihvatni logor za internirce odakle su oni upucivali u zloglasne logore Arad, Sopranjsku i drugdje, a dobar dio logorasa je umro od gladi, iscrpljenosti i masovnih epidemija u samom logoru. Racuna se da je kroz ovaj logor od kraja 1915. godine do polovinom 1917. godine proslo preko 45 000 interniraca oba pola racunajuci djecu i odrasle.

Znatan je doprinos Doboja u narodnooslobodilackom ratu u socialistickoj revoluciji naroda i narodnosti Jugoslavije. U njegovoj neposrednoj blizini uspjesno je djelovao i borio se Ozrenski partizanski odred formiran medju prvima na teritoriji BiH. U prvim danima ustanka naroda ovog kraja nocu izmedju 23. i 24. avgusta 1941. godine oslobodjen je najveci dio grada i izvrsena jedna od najvecih diverzija toga vremena u Evropi dignuto je u zrak oko 150 vagona sa municijom koje je okupator pripremio za transport na istocni front. Dok su se ovako iz dana u dan uspjesno redale akcije Ozrenskog partizanskog odreda, neprijatelj je u u stalnom strahu od ponovnog napadana Doboj zestoko pojacavao teror ubijanjem stanovnistva, masovnim odvodjenjem ljudi, zena i djece u logore. I pored svega toga, neprijatelj nije uspio da slomi otpor naroda, njegovu vjeru i konacno oslobodjenje. Ni poruseni mostovi, drumovi, elektricna centrala i zeljeznicka postrojenja koje je okupator, povlaceci se u svom gnjevu, ostavio za sobom, nisu mogli sputati odusevljene stanovnike Doboja koje su u zoru 17. aprila 1945. godine, docekali svoje oslobodioce. Dobojska opstina je dala revoluciji pet narodnih heroja Ismeta Kapetanovica, Milosa Kupresa, Josipa Jovanovica, Simu Lukica i Refika Beslagica.

I tako su na zgaristima i rusevinama opustosenog grada i opstine pod veoma teskim uslovima udareni temelji privredi, obrazovanju, kulturi, zdravstvu stambeno komunalnoj izgradnji novog, slobodnog i socijalistickog Doboja.

1980. godine Dobojska opstina je imala oko 60 skolskih objekata, a osnovne i srednje skole je pohadjalo oko 20 000 ucenika, zatim modernu biblioteku sa odjelima u vise sela sa oko 100 000 knjiga, lokalni list, radio-stanicu, muzej, arhivu, amatersko pozoriste, 14 kulturno-umjetnickih i prosvjetnih drustava, 55 sportskih organizacija .......