Zrenjanin

djomlapa · Dobro upućeni član

da li ovde ima Zrenjaninaca !
da li je neko ikada bio u Zrenjaninu ?
sta Vam se najvise dopalo ili sta Vam se nije svidelo ?

Nightmare · Odomaćeni član

BEČKEREK- ime koje je grad nosio šest vekova, u upotrebi je od prvih pisanih tragova o naselju (početak XIV veka) do 1935. godine, kada dobija naziv Petrovgrad, po kralju Petru I Karađorđeviću. Današnje ime dobija nakon II svetskog rata, po revolucionaru Žarku Zrenjaninu. Etimološko značenje: ne postoje verodostojna objašnjenja o poreklu i značenju imena Bečkerek. Ime Bečkerek izgovaralo se u raznim varijantama. Odstupanja se mogu protumačiti delom kao greške u pisanju, a delom kao različiti dijalektički izgovori jedne iste reči. Sama reč "Bečkerek" bila je predmet mnogih tumačenja i objašnjenja. Neki istoriografi izvode reč iz imena naroda Pečenega.

Barany Agoston u knjizi "Torontalvarmegye Hajdana", izdatoj u Budimu 1845, pominje da su Bečkereku dali ime Pečenezi, koji su naseljavali krajeve između Haemusa i Dunava. Istoričar Sentklarai tvrdi da je osnivač ovog naselja pleme Beče i Gregor, početkom XIV veka. Turski putopisac Evlija Čelebija opisuje naselje kao "Beš Telek" ("pet dinja"- pet poluostrva između begejskih meandara na kojima se razvilo naselje).

Felix Milleker u delu "Geschichte der Stadt Veliki Becskerek", štampanom u Vršcu 1933. godine, podelio je ovaj naziv na dve zasebne reči: Beče i Kereke, što bi značilo: "Bečeova šuma". Poznato je da je ugarski feudalac Imre Bečei osnovao obližnji grad Bečej 1311. godine, da je ovde posedovao lovišta, te ova tvrdnja nije bez osnova. Po jednom autoru, ime Bečkerek slovenskog je porekla i potiče od reči Peč (stena) i Kereks, odnosno Kirche, što bi značilo "Kamenita crkva".

PETROVGRAD - Na sednici gradskog veća grada Velikog Bečkereka, 29. septembra 1934, narodni poslanik dr Toša Rajić podneo je predlog o promeni imena grada. U vezi sa ovim, između ostalog, rekao je: "1918. godine naš kraj je oslobođen i ujedinjen u nacionalnu državu, pod vođstvom nacionalne dinastije Karađorđevića. Naš grad, koji je kroz vekove i uz ogromne žrtve vodio borbu da očuva nacionalno obeležje ovih krajeva, bio je uvek veran izražaj naših nacionalnih težnji i stremljenja. Tu svoju borbu za nacionalnu i državnu slobodu vodio je časno, ali pod imenom koje je nametnuto našem narodu i koje mu je bilo uvek strano i tuđe. To ime se moglo razumeti i tolerisati u jednoj državi u kojoj smo mi, silom istorijskih okolnosti, morali živeti, a koja je bila najizrazitiji protivnik naših nacionalnih i državnih ideala. U 1918. godini, kada smo se oslobodili i kada smo stvorili jednu jedinstvenu nacionalnu državu, mi smo dužni da našem gradu damo ime našeg Vladaoca Oslobodioca i ime nade našeg naroda, budućeg Vladara Kraljevine Jugoslavije: Petrovgrad, kao simbol naše velike nacionalne budućnosti i našeg aktivnog nacionalnog života u ovim krajevima.

Uveren sam da će ova promena imena našega grada biti jedan postupak više za naš aktivan i konstruktivan nacionalni život". Predlog je gradsko veće usvojilo aklamacijom, jednoglasno.Odluka Gradskog veća odobrena je na višoj instanci 18. februara 1935. godine, od kada grad nosi ime Petrovgrad.

ZRENJANIN - Tokom Drugog svetskog rata, nemačka okupaciona vlast, mada nezvanično, vraća gradu ime Veliki Bečkerek (Gross Becskerek). Zvanično ime, Petrovgrad, grad zadržava sve do 2. oktobra 1946, kada, na dvogodišnjicu oslobođenja, dobija ime Zrenjanin, po revolucionaru Žarku Zrenjaninu.

eddy_yu · Početnik Domaćeg.de

Ima nas svugde Smile

Ko nije bio odma da dolazi ,nadjemo se u pivnici Smile

Sto bi se reklo "Ima zenske ima sve" Razz

leggy · Samuraj

Ja vec imam devojku u Zrenjaninu, vec godinu dana... Oduzimam vam jednu i pretvaram je u Beogradjanku Razz

Savetnik · Početnik Domaćeg.de

Prolazio sam kroz Zrenjanin,grad izgleda fino ,prostran lepo uredjen,imam druga koji studira tamo i po njegovim recima grad je odlican.

igrajsah · Početnik Domaćeg.de

Nije ni najlepsi ni najveci. Prilicno siromasan.
IMA DUSU!

dario78 · Početnik Domaćeg.de

A evo i nekoliko slika ovog divnog gradica.

pinkie · Prijatelj foruma

P r o s t o r n i r a z v o j g r a d a
Preko relativno uske grede banatske lesne terase, u davnoj prošlosti pretakala se voda iz tzv. severoistočnog bečkerečkog jezera u jugozapadno. Ova otoka, deo današnje reke Begej, stvorila je neobičnu hidrografsku sliku, intenzivno meandrirajući. Na relativno malom prostoru, mestu gde se danas nalazi Zrenjanin, stvoreno je pet velikih rečnih okuka (I - V)

Na obali prve od ovih okuka nastalo je srpsko naselje Gradnulica, nije tačno utvrđeno kada. Mesto Bečkerek, naseljeno između 1310. i 1320. godine, podignuto je na uzvišenju u okviru četvrte okuke Begeja, na prostoru današnjeg centra Zrenjanina.

Na uzvišenju uske prevlake četvrte rečne okuke, 1528. godine izgrađena je bečkerečka tvrđava. Njeni bedemi su obuhvatali prostor danas uokviren ulicama Savezničkom, Petefijevom (do doma "Partizan"), Jovana Veselinova i Jezerom III. Tvrđavu je sagradio, za svog gospodara mađarskog kralja Jovana Zapolju, tadašnji guverner tamiške pokrajine Petar Berenji. Istovremeno s gradnjom tvrđave izvedeni su i značajni hidrotehnički radovi.

Prokopavanjem kanala između begejskih meandara (na početku današnje Ulice Brigadira Ristića, duž Obilićeve ulice, na početku Ulice Cara Dušana i kod današnje škole "J. Jovanović Zmaj" - kanal "Kustoš"), prostor između krivudavog Begeja pretvoren je u tri ostrva i dva poluostrva.

Varoš Bečkerek razvijala se na srednjem ostrvu, istočno od tvrđave, dok su na severnom poluostrvu Srbi podigli manastir (na mestu današnje Gradnuličke crkve), i polako počeli da se preseljavaju sa stare gradnuličke lokacije.

Bečkerečku tvrđavu 1551. godine osvaja vojska Mehmed-paše Sokolovića. Varoš postaje turska palanka sa čaršijom, dućanima, hamamom i dve džamije - manja je podignuta unutar tvrđave, a druga na današnjem glavnom trgu. Turska čaršija pružala se duž današnje glavne ulice i račvala ka Velikom mostu i današnjoj Ulici Dr Zorana Kamenkovića.

Srpski delovi varoši razvijali su se južno od današnje Gimnazijske ulice ka Begeju, zatim severno od tvrđave i oko današnjeg Trga JNA (Žitni trg). Na južnom poluostrvu, prostoru oko današnjeg parka "Plankert" i delu "Male Amerike", nalazilo se tursko groblje sa manjom džamijom.

Turci su zapustili sistem kanala i ustava. Voda je proširivala kanal "Kustoš", a rukavci oko severnih ostrva i gradnuličkog poluostrva počeli su da se zamuljuju, pretvarajući se u bare. Od blizu 3000 stanovnika s kraaja XVI veka, varoš se svela na oko 500 duša, prema popisu iz 1666. godine.

Odredbama Karlovačkog mira iz 1699. godine, Turcima je, između ostalog, nametnuto da razruše bečkerečku tvrđavu, što je 1701. godine i učinjeno. Bečkerek je 1717. zauzela austrougarska vojska princa Eugena Savojskog. Nastala su velika planska naseljavanja ovih krajeva.

Bečkerek se naglo razvijao. Jedan broj Srba koji stiže sa Čarnojevićem iz Srbije naseljava delove grada "Dolja" (između ulica Miletićeve, Dalmatinske i Begeja) i "Opovačka strana" (druga strana Miletićeve, do Žitnog trga). Rumuni naseljavaju "Budžak" (oko Pivare), a Nemci severozapadno ostrvo ("Nemačka varoš").

Saobraćaj se odvija preko dva mosta - Velikog drvenog i drugog, koji je vodio preko rukavca Begeja, u današnjoj Makedonskoj ulici. Tada formirane ulice na Varoškom ostrvu i u "Nemačkoj varoši" zadržale su svoje pravce do danas.

Poluostrvo Gradnulica je potpuno naseljeno, mada još nije spojeno sa Bečkerekom. Novi centar Gradnulice sada se nalazi na raskrsnici današnjih ulica Takovske i Ljubljanske. Na severu Gradnulice obrazovalo se pravoslavno groblje. Ostrvo Čontika (oko današnjeg Karađorđevog trga) postalo je mesto održavanja vašara od 1769. godine, kada je ukazom Marije Terezije Bečkerek podignut na nivo varoši-trgovišta (vašarišta).

Najveće organizovano naseljavanje Nemaca izvršeno je 1785. godine, kada je planski obrazovana "Nova nemačka varoš" (početak današnje Ulice Žarka Zrenjanina). Ovo razdoblje karakteriše i početak industrijalizacije - počinje s radom prva fabrika, Pivara (1745.), a ubrzo je izgrađen čitav niz mlinova, i prva vetrenjača - "Švapska", na mestu današnjih magacina kod glavne železničke stanice, 1785. godine.

Tokom ovog perioda Bečkerek se nije prostorno širio, ali je bitno promenjen sadržaj gradske teritorije. Avgusta 1807. godine izbio je veliki požar kod Pivare koji je, proširen na grad, uništio gotovo 40% građevinskog fonda. Na Varoškom ostrvu jedino Uspenska i stara katolička crkva nisu izgorele.

Posle požara počela je obnova grada, prema novim regulacionim planovima. Oko 1830. godine izgrađen je veći deo naselja "Mala Amerika", a "Nemačka varoš" se proširila na sever, gde je obrazovano katoličko groblje.

Gradnulica je, zahvaljujući probijanju Ulice Cara Dušana postala sastavni deo grada, a centar varoši, preko kamenog mosta na početku današnje Ulice Brigadira Ristića, spojen je sa nemačkom četvrti. Time je stvorena osnovna mreža gradskih saobraćajnica, koja se, uz izvesne izmene i proširenja, zadržala do danas.

Nastavljeno je teritorijalno širenje grada. Ponovo su naseljeni delovi nekadašnjeg sela Gradnulica, a oko gradnuličkog groblja razvila se nova četvrt - "Bikeš". Podiže se niz značajnih zdanja koja do danas ostaju gradski simboli: Gradska kuća (1887.), Katolička crkva (1868.), zgrada Muzeja (1893.), Reformatska crkva (1899.), zgrada nekadašnje Trgovačke škole (1892.) Razvijaju se mnoga manja i veća preduzeća.

Snažan podstrek razvoju dala je gradnja železničke pruge Kikinda-Bečkerek, 1883. godine. Glavna železnička staanica nalazila se na mestu današnje teretne stanice u Železničkoj ulici. Ova pruga 1889. godine nastavljena je do stanice Zrenjanin-Polje, a 1891. i do Vršca. Četiri godine kasnije izgrađena je i pruga uskog koloseka Zrenjanin-Radojevo, na kojoj je saobraćao čuveni "Ćira". Južno od grada, doseljavanjem oko 400 mađarskih porodica, formirano je 1888. godine novo naselje - Gornja Mužlja.

Ovaj bi period trebalo podeliti na četiri manja razdoblja - period od početka veka do I svetskog rata, period između dva rata i dva perioda ratnih godina. Pre I svetskog rata proradile su dve nove ciglane: Krumenamerova (u današnjoj Kočinoj ulici) i Panjijeva, u Pančevačkoj ulici. Povećavaju se industrijski potencijali, a pojedini delovi grada gube isključivo nacionalno obeležje, diferencirajući se prema sociološkim kategorijama.

Naglo se razvijaju radničke četvrti uz "Šećeranski put", Mužlja se širi prema delu Begeja gde se skelom prelazilo u grad, a oko železničke stanice i bolnice stvara se deo grada "Bagljaš". Železnička pruga uskog koloseka izmeštena je iz grada 1932. godine i upućena na novu stanicu Bečkerek-predgrađe.

Tokom II svetskog rata grad nije doživeo veća razaranja. 1941. godine srušena je sinagoga, a oktobra 1944. miniran je i razrušen veliki Anau-Vinglerov mlin (kraj današnjeg nadvožnjaka na Bagljašu). Kao posledica posleratnih zbivanja, nastao je snažan priliv stanovništva iz okolnih naselja u grad, te se 1956. godine pristupilo izradi Generalnog urbanističkog plana, radi što bolje prostorne organizacije života. Od tada, do danas, izgradnja svih većih privrednih objekata, novih naselja, kao i objekata infrastrukture, sprovođena je, uglavnom, u skladu s odredbama ovog plana.

Izvršena su zamašna dislociranja industrije u posebne zone, južno i istočno od grada. Izgrađen je niz naselja kolektivnog stanovanja: "Rade Končar", "Dunavska", "Ruža Šulman", "Dositej Obradović", "Duvanika", "D-2", "D-3", "4. jul" i čitavi novi delovi grada na "Bagljašu" i oko Uljare.

1961. počela je da se formira mreža vodovoda i kanalizacije. Izgrađena su dva saobraćajna nadvožnjaka, osam novih mostova, asfaltirana većina ulica. Od 33775 stanovnika 1948. godine, danas taj broj iznosi oko 90 hiljada.

pinkie · Prijatelj foruma

Istorija grada

PRAISTORIJA - Vremenski, praistorija se deli na stariji period - paleolit i mlađi - neolit. U našim oblastima nisu do sada poznati lokaliteti koji pripadaju paleolitu. Izuzetak čini otkriće mamutove glave i drugih kostiju na obali Tise kod Novog Bečeja, 1952. godine. Život ljudi na našem području možemo pratiti tek od početka neolita, oko V milenijuma P.N.E. Iz ovog perioda, na području grada i okoline postoji nekoliko arheoloških lokaliteta. Najznačajniji lokalitet, zvan Krstićeva humka, nalazi se u ataru naselja Mužlja. Pored grube, ovde je pronađena i fina keramika, sa bojenim ornamentima. Osim lokaliteta u okolini grada, u samom Zrenjaninu, u krugu Pivare, otkrivena je 1953. godine starčevačka bojena i gruba keramika. Srednji neolit predstavljen je u našim oblastima dvema kulturama: vinčanskom i potiskom u oblasti donjeg toka Tise. Upravo u tome je značaj našeg područja, jer se preko njega proteže uticaj dvaju paralelnih kultura. Period metalnog doba nije dovoljno ispitan. Nisu otkriveni ni tragovi rane bronze. Nekoliko lokaliteta otkriveno je iz razvijenog metalnog doba, dva u samom gradu: u naselju Šumica, gde pronađen vrh koplja, i kod Fabrike ulja, gde su otkriveni fragmenti keramike iz bronzanog doba.

U osvitu nove ere, na našem području žive brojna starosedelačka i pridošla plemena: Iliri, Tračani, Dačani, Geti, Goti, Sarmati i Jazigi. S kraja III i sredinom IV veka, u oblasti Zrenjanina i okoline boravi sarmatsko pleme Roksolani. Iz ovog perioda, na području grada otkriveno je sarmatsko groblje na mestu stambene kolonije, kod železničkg mosta. Konačno, u nekropoli kod Aradca, otkrivenoj 1952. godine, otkopano je više od 120 grobova koji potiču s kraja VI i početka VII veka.

SREDNJI VEK - Prema više podataka, selo Bečkerek nastalo je u prve dve decenije XIV veka, u vreme kada je novi mađarski kralj Karlo I (1301-1342) često boravio u Banatu, najviše u svojoj prestonici Temišvaru. S njim je u ove krajeve pohrlio i veći broj plemića, među kojima je najmoćniji bio Imre Bečei. On je naselio "Bechereki" i "Beche" (Novi Bečej), čiji su i nazivi u vezi s ovim prezimenom. Na mestu gde se danas nalazi Zrenjanin, pronađen je srebrni novčić sa natpisom - Karlo I. Najstariji pisani podaci o Bečkereku potiču iz dokumenata budimskog kaptola o skupljanju papskih desetaka iz 1326, 1331. i 1332. godine. Sudeći po veličini desetka, Bečkerek je tridesetih godina XIV veka bio osrednje selo. Prvi stanovnici naselja bili su mađarski kmetovi - jobađi. U Banatu je bilo i Srba, još od velike seobe naroda. Za vlade Lajoša Velikog (1342-1382) naišao je novi talas Srba s juga, među kojima je bilo i pravoslavnih sveštenika. U XV veku Bečkerek postaje pretežno srpsko mesto. Već nakon Kosovske bitke, 1389. godine, u ove krajeve počinju da stižu Turci.

Mađarski kralj Žigmund (1387-1437), nakon poraza od Turaka u bici kod Nikopolja (1396.) ozbiljnije razmišlja o odbrani teritorije nastanjene Srbima. Verovatno je zbog toga kralj 30. septembra 1398. boravio u Bečkereku. Ova nastojanja dovela su i do sporazuma između njega i srpskog despota Stefana Lazarevića, krajem 1403. godine. Despot je postao vazal ugarskog kralja, dobivši u posed Bečkerek i zvanje velikog župana Torontalske županije.

BEČKEREK POD TURCIMA - Ugarski kralj Ferdinand za komandanta svoje vojske u Banatu odredio je fratra Đorđa Martinucija. Teškoće u odbrani od turske agresije bile su očigledne. Ugarsku je 1550. godine napalo 80 hiljada turskih vojnika pod komandom rumelijskog beglerbega Mehmed-paše Sokolovića. 15. septembra 1551. počela je opsada Bečeja, koja je rezultirala zauzimanjem grada nakon četiri dana. 24. septembra opsednuta je i Bečkerečka tvrđava. Branilaca je bilo malo, mnogi su grad već ranije napustili, a osadeset preostalih već sutradan se predalo. Za komandanta Bečkereka paša je imenovao bega Malkovića. Kada su Turci 1552. zauzeli Temišvar, Banat je postao zasebna pokrajina (ejalet, vilajet, pašaluk, beglerbegluk) na čijem je čelu bio beglerbeg, sa sedištem u Temišvaru. Ejalet se delio na više okruga (sandžaka). Bečkerek je postao središte jednog od sandžaka, kojim je upravljao beg. Tokom okupacije, upravna vlast je imala vojnički karakter. Izuzetak su činila samo mesta koja su proglašena za "carske" ili "komorske" varoši. Bečkerek nije proglašen za ovakvu varoš, ali je bio veoma blizak takvom statusu. Ova okolnost nastala je kao posledica dobrog držanja Srba prema Turcima, te je stanovništvo, na osnovu carskog hatišerifa (zakona), oslobođeno većine ratnih nameta. Za vreme 165-to godišnje turske vladavine, Bečkerek se sastojao iz dva zasebna naselja: varoši Bečkereka i sela Gradne Ulice (Gradnulice). Varoš je bila podeljena na dve mahale, tursku i srpsku. Turski deo bio je ograđen i zatvoren, a srpski otvoren.

Na glavnom trgu podignuta je veća džamija, a unutar tvrđave manja. postojalo je kupatilo i oko njega dvadesetak dućana. Gradna Ulica je bila neuređeno srspko selo, čIji se centar nalazio otprilike na raskrsnici današnjih ulica Sinđelićeve i Đurđevske. Stanovništvo Bečkereka pre dolaska Turaka bilo je srpsko, izuzev ljudstva koje je činilo posadu tvrđave. Međutim, po dolasku Turaka rastao je broj turskog stanovništva u varoši, dok je u Gradnoj Ulici i dalje ostalo čisto srpsko.

Broj turskih domaćinstava pred kraj XVII veka iznosio je oko 50. Odlukama Karlovačkog mira, 1699. godine, Temišvarska pokrajina (uključujući i Bečkerek) ostala je pod turskom vlašću, s tim da austrijska vojska koja je zauzela ovaj deo Banata, razruši bečkerečku tvrđavu. To se i dogodilo 1701. godine. U Bečkereku je, međutim, sve do 1716. godine ostao turski garnizon, da bi 1717. u varoš s vojskom ušao austrijski princ Aleksandar od Vitemberga, čime su poslednji pripadnici turskog življa napustili ovu teritoriju. Konačno oslobođenje Banata od Turaka usledilo je po donošenju Požarevačkog mira, sklopljenog 27. jula 1718. godine.

PERIOD DO REVOLUCIJE 1848/49 - Kao krunska oblast, Banat je 1718. godine direktno pripojen bečkom dvoru. Za prvog guvernera Banata, car je postavio grofa Klarija Mersi Florimunda. Na osnovu carske odluke od 12. IX 1718, Banat je podeljen na 13 okruga (dištrikta), na čijem je čelu stajala zemaljska administracija u Temišvaru. Bečkerečki dištrikt je, osim grada, obuhvatao i naseljena mesta Iđoš, Arač, Bečej, Itebej, Elemir, Ečku i Aradac. Prvi upravnik dištrikta zvao se Titus Vespanius Slucki. Povlačenje turske vojske i življa iz Banata ostavilo je opustošenu zemlju bez radne snage koja bi obrađivala zemlju i plaćala porez. Zato je carski dvor težio da Banat što pre naseli. Prva kolonizacija trajala je od 1718-1724. godine, kada u grad stižu uglavnom Nemci, ali i Srbi, nakon rasformiranja Potiske vojne granice. Narednih godina u grad stižu i Rumuni, Italijani, Francuzi, pa i Španci iz Barselone i Biskaja, koji se naseljavaju u današnjoj Dolji, a grad nazivaju "Novom Barselonom". Zbog teških uslova života u močvarnom okruženju i brojnih bolesti, većina ih ubrzo umire, a ostali se iseljavaju. Stalna opasnost po novopridošle Bečkerečane pretila je i od zaostalih turskih bandi, koje su često upadale u varoš, čineći razna zlodela. U leto 1738. izbila je velika epidemija kuge. Da bi Banat oslobodio silnih močvara i pretvorio ga u plodno zemljište, grof Mersi je preduzeo ogromne radove na regulisanju Begeja. U srednjem i donjem toku izgrađen je kanal dug 70 km, koji je omogućio plovnu vezu Bečkereka s Temišvarom. Prvog novembra 1745. godine Sebastijan Kracajzen počeo je da proizvodi pivo u prvoj gradskoj fabrici, čime je označen početak industrijalizacije. Iste godine, prvi put se pominje u gradu i srpska škola. 6. juna 1769. godine Marija Terezija dodelila je opštini Velikog Bečkereka privilegiju kojom uzdiže opštinu na stepen trgovišta. Njom je regulisan čItav društveno-ekonomski život tadašnjeg Bečkereka, koji je dobio status grada. Tokom 1769. godine podignuta je i prva gradska bolnica. 1779. godine, novim ustrojstvom Torontalske županije, Bečkerek je postao njeno središte. Privredni i društveni razvoj ponovo je, međutim, zaustavljen 1807. godine. Veliki požar, potekao 30. avgusta iz Pivare, uništio je gotovo ceo građevinski fond. Ipak, grad se od požara brzo oporavio. Izvršena je nova regulacija ulica, kuće su podizane od čvršćeg materijala, obnavljani su putevi. Naročito je živ bio vodeni saobraćaj na Begeju. 1839. godine Bečkerek dobija pozorište. 1846. počela je s radom Gimnazija, a 1847. prva gradska štamparija.

PERIOD DO I SVETSKOG RATA (1848-1914) - Revolucionarni događaji 1848/49. godine nisu mimoišli ni Bečkerek. Ratni cilj Srba svodio se na izdvajavanje Vojvodine kao samostalne oblasti koja bi, u okviru Habsburške monarhije, bila ravnopravna s drugim zemljama. Na Majskoj skupštini u Sremskim Karlovcima, održanoj od 13-15. maja 1848. mitropolit Josif Rajačić izabran je za patrijarha i duhovnog vođu Srba, i proglašena je "Srpska Vojvodina" u koju je trebalo da uđu Srem, Baranja, Bačka s Bečejskim dištriktom i Šajkaškim bataljonom i Banat s granicom i Kikindskim dištriktom. Srbi iz Bečkereka učestovali su u pobuni protiv mađarske vlasti, a od 16. januara do 29. aprila 1849. grad je zauzimala srpska vojska. Na čelu srpske vojske nalazio se Đorđe Stratimirović, a potom i Stevan Knićanin. Iako su Srbi konačno vojno poraženi, kao posledica revolucije došlo je do restauracije carske vlasti, a sama varoš postala je sedište novoformirane oblasti "Srpska Vojvodina i Tamiški Banat" (proglašena Carskim patentom od 18. novembra 1849.).

Službeni jezik u novoj oblasti bio je nemački. U gradu su osnovane mnoge značajne institucije - Pokrajinski sud (1850.), Sresko načelstvo, Finansijska direkcija i druge. Iako je to vreme u istoriji poznato kao period "Bahovog apsolutizma", druga polovina veka donosi Bečkereku nove razvojne blagodeti. Po svim delovima grada otvaraju se industrijska preduzeća i zanatske radnje.

I SVETSKI RAT I KRALJEVINA JUGOSLAVIJA - Nakon atentata u Sarajevu, 28. juna 1914, u Bečkereku je uhapšeno više od 30 građana, Srba, optuženih od strane Austro-Ugarskih vlasti za veleizdaju. Među njima je i dr Emil Gavrila, saradnik Svetozara Miletića i Jaše Tomića, koji je radio na kulturnom i društvenom jačanju srpskog naroda. Srbi iz Vojvodine, regrutovani u Austro-Ugarsku vojsku, ubrzo dezertiraju, ne želeći da se bore protiv sopstvenog naroda. Njih sedam hiljada na ruskom frontu stvaraju dobrovoljačke odrede, Sremski i Banatski, koji se bore na Dobrudži, a 79 dobrovoljaca iz grada i okoline borilo se i na Solunskom frontu. Posle četiri krvave godine i golgote srpskog naroda, srpska vojska je, polovinom septembra 1918. krenula u proboj Solunskog fronta i oslobađanje otadžbine. Prva armija vojvode Petra Bojovića oslobodila je 1. novembra Beograd, i krenula u oslobađanje Vojvodine. 9. novembra srpska vojska ušla je u Novi Sad, 12. u Vršac i Kikindu, 17. u Veliki Bečkerek... Kada se ovde već osećao dah slobode, poslednjeg dana oktobra 1918. u gradu je osnovano Srpsko narodno veće, izniklo u ratnim uslovima, kao budući privremeni organ vlasti. Na njegovom je čelu dr Slavko Županski. Srpska vojska, gvozdeni puk "Knjaz Mihajlo", i Pešadijska brigada komandanta pukovnika Dragutina Ristića, ulaze u grad 17. novembra 1918. godine. Svega nekoliko dana po konačnom oslobođenju Vojvodine, njena područja ujedinjuju se s Kraljevinom Srbijom, da bi 1. decembra bila proglašena i Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, prva zajednička južnoslovenska država. Grad Veliki Bečkerek postao je administrativno središte Torontalsko-tamiške županije, a po njenom ukidanju sedište Sreskog načelstva. Odlukom Gradskog veća od 29. septembra 1934. godine, potvrđenom od strane Gradskog poglavarstva 18. februara 1935, grad menja naziv u Petrovgrad, po Kralju Petru I Karađorđeviću Oslobodiocu.

II SVETSKI RAT - Nakon sloma Kraljevine Jugoslavije i nemačke okupacije, 14. aprila 1941. nemačke trupe ulaze u Petrovgrad. Vlast u Banatu imali su domaći Nemci - Folksdojčeri koji su odmah konfiskovali jevrejsku imovinu i počeli s hapšenjima Srba rodoljuba. Gradu je vraćen naziv Veliki Bečkerek, i on postaje sedište okupacione vlasti za Banat, sa zloglasnom policijskom prefekturom Juraja Špilera i koncentracionim logorom u današnjoj ulici Cara Dušana, kroz koji je, tokom dve godine postojanja, prošlo više hiljada ljudi. U gradu se, pod okriljem Komunističke partije Jugoslavije, formiraju ilegalne grupe koje se suprotstavljaju nemačkoj okupacionoj vlasti. Izvodi se i više diverzantskih akcija, na koje Nemci odgovaraju odmazdom. 31. jula 1941. na Bagljašu je streljano 90 rodoljuba, a 19. septembra još 12. Pojedinačni otpor u gradu bio je nemilosrdno gušen. 2. oktobra 1944. u grad su ušle jedinice Crvene armije, i nakon kratkotrajnih borbi preuzele komandu nad svim vitalnim gradskim objektima.

Narednog dana održana je prva sednica Narodnooslobodilačkog odbora grada Petrovgrada. Za prvog predsednika izabran je Đorđe Marinković, otac narodnog heroja Sonje Marinković. Osim nje, još osam pripadnika narodnooslobodilačkog pokreta iz grada i okoline proglašeno je narodnim herojima: Žarko Zrenjanin- Uča, Svetozar Marković - Toza, Pap Pavle, Stevica Jovanović, Servo Mihalj, dr Boško Vrebalov, Nedeljko Barnić-Žarki, Bora Mikin-Marko.

PERIOD OD II SVETSKOG RATA DO DANAS - Gradska infrastruktura ostala je tokom ratnih godina gotovo u potpunosti sačuvana. Osim u završnim borbama za oslobođenje, na teritoriji grada nije bilo ratnih dejstava. Pokušaji rušenja pojedinih industrijskih objekata od strane Nemaca koji su se povlačili, bili su osujećeni. Nastradao je jedino veliki Anau-Vinklerov mlin, a od ostalih objekata porušena je monumentalna Jevrejska sinagoga u centru grada. Nakon II svetskog rata došlo je do značajnih društveno-političkih promena u zemlji koje su, naravno, imale uticaja i na razvoj Zrenjanina, koji ovo ime zvanično dobija 1946. godine. Avgusta 1945. stupio je na snagu Zakon o agrarnoj reformi, juna 1950. Zakon o radničkom samoupravljanju, 1959. je donet prvi "direktivni urbanistički plan" razvoja grada kojim je nagovešten njegov urbanističko-privredni razvoj. Razvoj je u prvoj posleratnoj deceniji usmeravan u skladu sa direktivnim planovima, utemeljenjem socijalističke privrede u kojoj primarno mesto dobijaju poljoprivreda i industrija. Sve do osamdesetih godina beleži se snažan priliv stanovništva iz seoskih sredina u grad, što dovodi i do značajnih promena u socijalnom, obrazovnom i etničkom sastavu stanovnika Zrenjanina. Oseća se konstantan manjak stambenog prostora, te se podižu nova naselja kolektivnog stanovanja, i čitavi novi delovi grada. Zrenjanin postaje istaknuti poljoprivredni, industrijski, kulturni i sportski centar druge Jugoslavije. Opšti razvoj grada oduvek je bivao odraz društveno-ekonomskih prilika u državnom okruženju kom je Zrenjanin pripadao. Početkom devedesetih godina, izbijanjem rata na prostorima prethodne Jugoslavije, dolazi do ekonomske i socijalne krize i u ovoj sredini, što se manifestuje privrednom stagnacijom, padom standarda, nezaposlenošću, velikim prilivom raseljenih lica iz bivših jugoslovenskih republika, Hrvatske i Bosne i Hercegovine. 24. marta 1999. godine počela je agresija NATO pakta na našu zemlju. Tokom 77 dana agresije, grad je ostao pošteđen razaranja, a život funkcionisao u skladu sa mogućnostima primerenim vanrednoj situaciji u kojoj su se našli Zrenjaninci.

U Saveznoj republici Jugoslaviji, formiranoj 1992. godine, Zrenjanin je po veličini osmi grad. Administrativno je sedište je Srednjobanatskog okruga i opštine sa 22 naseljena mesta, i ukupno 136.778 stanovnika, prema poslednjem popisu, izvršenom 1991. godine

pinkie · Prijatelj foruma

Znacajni objekti:

GRADSKA KUĆA - Gradska kuća - sedište Skupštine opštine Zrenjanin, arhitektonsko je delo Josipa Fišera iz 1820. godine. Prvobitni izgled zgrade razlikovao se od današnjeg. 1887. godine dograđeno je bočno krilo, i izvršena rekonstrukcija zgrade, po projektima Đule Partoša i Lehner Edea, u stilu neobaroka. Gradska kuća oduvek je imala funkciju sedišta loklane uprave - nekada Torontalske županije, potom Bečkerečkog, Petrovgradskog i Zrenjaninskog sreza, a danas Skupštine opštine Zrenjanin.

Simetrično spiralno stepenište vodi do Velike sale. Gipsane radove i oslikavanje zidova izveo je bečkerečki slikar Jožef Gojgner (1837-1887). Ovde se, osim skupova političkog karaktera, održavaju i umetničke priredbe - književne večeri, koncerti umetničke muzike, tribine različitih sadržaja. U holu, pred Velikom salom, nalazi se i jedinstven Pantelića sat, iz 1902. godine, čiji mehanizam pokreće kazaljke na četiri međusobno udaljena brojčanika. Ovde su i prelepi vitraži koji personifikuju Moć, Pravdu, i Mudrost. Unutar Gradske kuće smeštena je i jedna kulturna institucija - Istorijski arhiv. Zelena oaza u centru grada koju Zrenjaninci zovu, jednostavno - Gradska bašta, duže od jednog veka takođe je deo kompleksa Gradske kuće. U letnjem periodu ona je omiljeno stecište brojnih posetilaca koje privlači raznovrsnim sadržajima: kafeom, paviljonom za promenadne koncerte, fontanom, umetničkim skulpturama, kavezima sa egzotičnim pticama i, naravno, brižljivo odnegovanim zelenim površinama. Ispred Gradske kuće, prema Trgu slobode, je i stogodišnje stablo Tise. I ono je deo ovog reprezentativnog zdanja srednjoevropske arhitekture XIX veka, jednog od "zaštitnih znakova" Zrenjanina i najčešćeg motiva na razglednicama koje iz našeg grada svakodnevno odlaze put sveta.

GLAVNA ULICA - Predstavlja zasebnu celinu sačuvanog starog gradskog jezgra i zaštićeni spomenik kulture, a takođe je i najznačajniji stambeno-trgovački i poslovni deo grada. Od 1716. godine i odlaska Turaka centralna je gradska ulica. Do 1879. ubeležena je kao Ulica Velikog mosta. Do 1919. zove se Hunjadijeva. Od 1919-1941. zove se Kralja Aleksandra, a za vreme nemačke okupacije dobija ime Hermana Geringa. Od 1944-1992. nosi naziv - Kralja Aleksandra I Karađorđevića. Gotovo svaka kuća u ovoj ulici ima zanimljivu prošlost, a mnogi ljudi koji su u njoj živeli doprinosili su razvoju grada u brojnim oblastima života i rada.

Kuća Stevana Bukovca, iz 1905. godine, svojim položajem i fasadama naglasila je čelo bloka i staru regulaciju na isticanju najstarijih gradskih saobraćajnica. Obrađena je u neorenesansnom duhu, sa naročito zapaženim fasadama ka Trgu slobode i glavnoj ulici.

Trgovačko-stambena zgrada savremene arhitekture, izgrađena 1995. godine, na mestu prizemne kuće Aleksandra Sandića iz prve polovine XIX veka. Nova zgrada prati tendencije uklapanja modernih arhitektonskih stremljenja u objekte graditeljske baštine.

Benceova kuća - prva moderna zgrada levog fronta ulice i prva namenska robna kuća koju je 1906. godine podigao vlasnik fabrike nameštaja Mikša Bence.

Kuća kamenoresca Tunera Teodosija (na slici), iz 1900. godine, građena po planovima Ištvana Barta. Zbog neobičnog mavarskog stila gradnje, dobila je naziv "Šeherezada"

PALATA PRAVOSUĐA građena je od 1906-1908. godine po projektima peštanskih arhitekata Šandora Ajnera i Markusa Rimera. Jedna je od retkih namenski građenih zgrada tog perioda

Podignuta je upravo za potrebe grada u periodu razvoja kapitalističke privrede. Danas su u njoj smešteni Okružni, Opštinski i Privredni sud, kao i Opštinsko javno tužilaštvo i pravobranilaštvo.

KUĆA ALEKSANDRA SANDIĆA je jedini sačuvani primerak autentične panonske arhitekture s kraja XVIII veka. Kuća je zidana od naboja, pokrivena trščanim krovom na dve vode, a celom dvorišno fasadom pruža se nastrešnica bez stubova. U kući je 1836. rođen Aleksandar Sandić, književnik i vredni pregalac srpske prosvete i kulture, lični sekretar - pisar Vuka Stefanovića Karadžića u Beču.

pinkie · Prijatelj foruma

RIMOKATOLIČKA KATEDRALA - Gradnja župne crkve zaštitnika Sv. Ivana Nepomuka trajala je od 1864-1868. godine na centralnom gradskom trgu, mesta nekadašnje katoličke crkve. Katedrala je trobrodna građevina, koju je, u neoromaničnom stilu, projektovao arhitekta Stevan Đorđević. Građena je po meri grada i njegovih žitelja - odjek njenih zvona dopirao je tačno do obodnih delova Bečkereka. Unutrašnju dekoraciju crkve uradio je ovdašnji umetnik Jožef Gojgner, po biblijskim motivima i već gotovim uzorima francuskog grafičara Gustava Dorea. Tu su kopije "Isusa pred Pilatom"Munkači Mihalja, "Tajna večera" Leonarda da Vinčija, ulje na platnu "Madona s detetom" mađarskog slikara Sekelj Bertalana.

Katedrala poseduje i originalne orgulje iz 1907. godine, nastale u čuvenoj temišvarskoj radionici "Vegenštjn Lipot i sinovi". U okruženju starih zdanja na Trgu slobode, Rimokatolička katedrala još jedan je od simbola skladnog života u višenacionalnoj i multikonfesionalnoj sredini.

VAVEDENSKI HRAM - Hram vavedenja Bogorodice, Gradnulička crkva, nalazi se u današnjoj Ulici Cara Dušana od 1777. godine. U to vreme, najstarija gradska četvrt Gradnulica još nije spojena sa Bečkerekom i predstavljala je zasebno naselje. Na mestu današnje crkve postojao je manastir, metoh manastira Hilandar, još počekom osamnaestog veka. Unutrašnjost crkve bogato je ukrašena zidnim slikama, raskošnim ikonostasom i većim brojem pokretnih ikona. Na poslovima ukrašavanja hrama angažovana su trojica bečkerečkih umetnika: Arsa Teodorović (1916 godine), Stevan Aleksić (1913. godine) i Aleksandar Sekulić (1923. godine). Pri crkvi se nalazi kapela sa moštima jeromonaha Prepodobnog Rafaila Banatskog, hilandarskog misionara. Još za života proglašen svetiteljem i čudotvorcem, učinio je da ova crkva postane mesto viševekovnog hodočašća.

Po predanju, po njegovoj smrti, iz starog bresta u porti crkve potekla je lekovita voda kojom su ljudi lečili ovde epidemijski raširen trahom i druga očna oboljenja. Ovaj, gotovo pet vekova star i Zakonom o zaštiti prirodnih dobara zaštićen brest, nastradao je pre tridesetak godina u požaru i ostao posečenih grana da svedoči o prohujalim vekovima i bogatoj istoriji grada na Begeju.

USPENSKA CRKVA - Hram Uspenja presvetle Bogorodice, Uspenska ili Varoška crkva, jedna je od najstarijijih, u celini sačuvanih građevina u Zrenjaninu. Podignuta je 1746. godine u Svetosavskoj ulici i bila je jedina crkva u Temišvarskoj eparhiji pokrivena crepom. Zahvaljujući toj činjenici, i što je bio izgrađen od cigala, hram je pošteđen velikog požara 1807. godine u kom su izgorele gotovo sve drvene kuće u gradu. Crkva je podignuta kao jednobrodna građevina sa polukružnom apsidom na istroku i visokim zvonikom na zapadnoj strani. Ikonostas crkve uradio je 1815. godine bečkerečki slikar Georgije Popović. Na ikonama su, u tri zone, predstavljene scene iz Starog i Novog zaveta. Pretpostavlja se da je Popović uradio i sedam celivajućih ikona uljanom tehnikom na drvenoj podlozi.

Od 1951. godine ove su ikone pod zaštitom Zakona o spomenicima kulture. Zidnu dekoraciju hrama izveo je 1924. godine akademski slikar i minhenski đak Aleksandar Sekulić. Presto na horu crkve posvećen je prenosu moštiju Sv. Nikole. Ikone su u rezbarenim okvirima i slične su onima na ikonostasu. Osim slikarskih radova, u hramu je sačuvan čitav niz dragocenih predmeta primenjene umetnosti - bogoslužbenih knjiga sa vrednim kožnim povezom, svešteničke odeće finog tkanja sa zlatovezom, predmeta iz oltarskog prostora namenjenih liturgijskim obredima, itd.

REFORMATSKA CRKVA - Podignuta je 1891. godine, kao jednostavna, jednobrodna građevina sa apsidom i velikim, dvospratnim zvonikom. Delo je arhitekte Zaboreckog. Između ostalog, u njoj se čuvaju i orgulje iz porušene Sinagoge. Reformistička crkvena zajednica formirala se izdvajanjem iz Evangelističke crkvene opštine 1866. godine i vezala se za rad sveštenika i učitelja Ištvana Baloga. Crkva je smeštena u ambijent oko Malog mosta, palate pravosuđa i Doma mladosti, i sastavni je deo ove živopisne arhitektonske celine u centru Zrenjanina (na slici).

RIMOKATOLIČKA CRKVA U MUŽLJI - Rimokatolička crkva u centru nekada zasebnog mesta, a danas sastavnom delu Zrenjanina - Mužlji, sagrađena je 1902. godine.

SLOVAČKA EVANGELISTIČKA CRKVA - Slovačka evangelistička crkva podignuta je 1837. godine na uglu današnjih zrenjaninskih ulica Cara Dušana i Čehoslovačke. Crkveni toranj dograđen je nakon devet godina. Evangelisti su u Banat počeli da se doseljavaju u drugoj polovini XVIII veka. Pripadali su, uglavnom, slovačkoj narodnosti. Evangelistička crkvena opština osnovana je 1795. godine. 1820. ova je opština postala samostalna. Brojala je 530 vernika i dobila svog prvog sveštenika. Slovačka crkva predstavlja skladnu kombinaciju neobaroknih i neoromantičnih elemenata, koji se merom prenose i na susedni parohijski dom, čime se dobila zaokružena arhitektonska celina u starom urbanom gradskom jezgru.

RUSKA CRKVA - Crkva svetog arhangela Mihaila, poznata kao "Ruska", nekada je bila zloglasna tamnica u sklopu Bečkerečke tvrđave. Pravoslavna bogomolja postala je 1922. godine, dolaskom ruskih emigranata, izbeglih nakon Oktobarske revolucije.

Više decenija ova crkva nalazila se pomalo u senci ostalih gradskih bogomolja, skrivena u okruženju gradske pijace i kompleksa unutar Gradske bašte. 1993. godine, nakon proglašenja ove crkve parohijskom, počeli su obimni radovi na njenoj obnovi rekonstrukciji. Dograđen je crkveni toranj sa kupolom, a jula 1997. godine, na kupolu je postavljen i pozlaćeni krst. Ovako obnovljena, Ruska crkva je umnogome promenila i ulepšala izgled ovog dela centra Zrenjanina.

MANASTIR SV. MELANIJE RIMLJANKE - Ovaj manastir na severoistočnom gradskom obodu, zemljištu zvanom "Vodice", osnovao je episkop banatski dr Georgije Letić 1935. godine. Bio je to prvi ženski manastir u Eparhiji banatskoj. Arhitektura manastira podržava vizantijski stil. Na južnom delu starog konaka iz 1935. godine, podignut je 1990. godine nov manastirski konak u moravskom stilu. Ikonostas je radio vršački slikar Svetislav Vuković 1937. godine.

Na Bogorodičinom tronu nalazi se ikona "Bogorodice Arapske sa Hristom" nepoznatog slikara, a u oltaru ikona "Raspeće Hristovo", slikano na platnu u lazurama. U kapelici na "Vodicama" je ikona "Bogorodice sa Hristom" i ikona Svetog Nikole iz 1899. godine. Na Časnoj trpezi u oltaru čuva se staro prestono Jevanđelje iz 1663. godine i bakrotisk grčkog "Antimisa", načinjen u Beču 1772. godine. Prva upraviteljica manastira bila je monahinja Petronija Savić, rođena sestra naučnika dr Vase Savića. Monahinje u njemu žive i održavaju manastir i danas.

PIJARISTIČKA CRKVA- Osnovana je od strane reda sveštenika Pijarista (Orto Scholarum Piarum), profesora ovdašnje Gimnazije, 1846. godine. Ovaj katolički red osnovan je 1621. godine i odobren od pape Grgura XV. Arhitektonski, crkva je jednostavna, manjih dimenzija, i sa neoromantičnim ukrasima. Okrenuta je glavnom gradskom trgu i zatvara ugao ulica Gimnazijske i Skerlićeve. Praktično, ova crkva pripada školskom kompleksu Gimnazije i Ekonomske škole, te je među Zrenjanincima prepoznatljiva i kao Gimnazijska crkva. Unutrašnjost crkve islikao je prizorima iz Biblije Jožef Gojgner 1879. godine. Iznad glavnog oltara nalazi se ulje na platnu "Javljanje Bogorodice sv. Stefanu kralju". Nad jednim od oltara nalazi se i "Madona s detetom", rad Jozefusa Lihtenegera, kopija po Rafaelu. Crkva poseduje i orgulje odličnog kvaliteta, rad pečujskog majstora Angster Jožefa.

SINAGOGA - Građena da traje vekovima, trajala je svega 45 godina. Velelepna bečkerečka sinagoga graditelja Leopolda Baumhorma osvećena je 17. avgusta 1896. godine. Imala je izgled kubične građevine iz čijeg se središta uzdizala kupola velikog raspona. Izuzetno dekorativne fasade, u mavarskom stilu, učinile su da ova sinagoga bude među najlepšima, ne samo u našoj zemlji. Bila je i veoma funkcionalna-njemu unutrašnjost osvetljavala je električna energija, u vreme kada je ova blagodet tek stigla u grad. Jevrejska opština osnovala je već 1760. godine, kada je u Bečkereku živelo oko trideset jevrejskih porodica. Prva jevrejska bogomolja podignuta je 1847. godine na uglu današnjih ulica Sarajlijine i Jevrejske, gde je kasnije podignuta i sinagoga.

Ova građevina vezala se za tragičnu sudbinu jevrejskog naroda. Prva žrtva nemačke okupacije bio je jevrejin Viktor Elek, vlasnik Fabrike šećera. Nakon što je 1941. godine veći deo ovdašnjih Jevreja deportovan u logore, Nemci su pristupili rušenju sinagoge, povedeni pričama o navodnom blagu ukopanom u njene temelje. od ove građevine, igrom slučaja, sačuvane su samo orgulje, i nalaze se u Reformatskoj crkvi. Na mestu sinagoge podignut je u posleratnom periodu (1967. godine) objekat preduzeća "Ishrana", a o postojanju jevrejske bogomolje svedoči spomen-ploča, postavljena 1997. godine.

I nekadašnjoj Jevrejskoj ulici vraćen je ovaj naziv. Čudnu sudbinu doživelo je i staro Jevrejsko groblje, locirano u krugu današnjeg preduzeća "Naftagas-održavanje", koje je, na prelazu iz devete u poslednju deceniju XX veka moralo biti preseljeno, zbog ekspanzije ovog preduzeća.

Jevrejsko groblje danas se nalazi u zasebnom delu Reformatskog groblja. Preostali zrenjaninski Jevreji, okupljeni oko obnovljene Jevrejske opštine, čuvaju uspomenu na ovu, nekada vrlo značajnu i uticajnu zajednicu

pinkie · Prijatelj foruma

VELIKI PEŠAČKI MOST - Podignut je 1971. godine na mestu Velikog gvozdenog mosta, poznate "Ajfelove ćuprije", nekadašnjeg simbola Zrenjanina, projektovane u ateljeima čuvenog Gistava Ajfela i podignute 1904. godine, zajedno sa Malim mostom. Bečkerečka ćuprija, opevana i u pesmi "Četir� konja debela", nasledila je Veliki drveni most iz 1807. godine.

Demontirana je 1969. godine, zbog regulisanja Begeja i novih urbanističkih zahvata u starom gradskom jezeru.Od isečenog gvozdenog mosta ostao je sačuvan jedino par ukrasa - fijala, sa portala mosta. Novi pešački most danas je sastavni deo centralne pešačke zone između glavne ulice i dva gradska trga - Trga republike i Žitnog trga.

MALI MOST - Mali most najstariji je most u gradu. Podignut je 1904. godine na mestu drvenog mosta, i spaja najstroži centar Zrenjanina sa četvrti nazvanom "Mala Amerika". Po izgradnji, ovaj most i Veliki gvozdeni most punih šest decenija činiće jednu vezu između delova grada na suprotnim obalama Begeja. Prvobitan naziv mu je bio - Franca Jozefa most (Franc Josefs Brucke ili Ferecz Jozesef hid). Nakon prvog svetskog rata dobija administrativni naziv ""Karadžićev most" koji, međutim, nikada nije zaživeo.

Među žiteljima grada na Begeju on je, jednostavno, ostao - Mali most. Njegovo okruženje čini najinteresantniju arhitektonsku celinu starog gradskog jezgra. Most je sredinom osamdesetih godina ostao bez reke - regulacijom Begeja ovde je stvoreno jezero, ali most nije izgubio na značaju. I dalje je jedan od simbola Zrenjanina, vekovnih težnji i njegovih žitelja da premošćuju reku, šireći i razvijajući grad na obe njene obale...

PROSTOR OKO MALOG MOSTA - Okruženje Malog mosta predstavlja najliričniji urbanistički ambijent u gradu. Subotićevom ulicom ovaj je prostor povezan sa Trgom slobode, a svojom monumentalnošću u njemu se izdvajaju Palata pravosuđa, zgrada bivše Trgovačke akademije (sadašnje Srednje tehničke škole "Nikola Tesla") i Reformatska crkva. Palata pravosuđa građena je od 1906-1908. godine po projektima peštanskih arhitekata Šandora Ajnera i Markusa Rimera.

Jedna je od retkih namenski građenih zgrada tog perioda-podignuta je upravo za potrebe grada u periodu razvoja kapitalističke privrede. Danas su u njoj smešteni Okružni, Opštinski i Privredni sud, kao i Opštinsko javno tužilaštvo i pravobranilaštvo. Zgradu nekadašnje Trgovačke akademije projektovao je 1891. godine Ištvan Kiš, u duhu istoricizma. Gabaritom zauzima prostor od obale Begeja, sada Jezera III, sve do ulice Narodnog fronta. Građena je po ugledu na firentinsku arhitekturu, sa bogato dekorisanim prozorskim otvorima na drugom spratu.

MAGISTRALNI MOSTOVI U PRINCIPOVOJ ULICI - Po formiranju novog saobraćajnog pravca korz grada, 1992. godine predat je na upotrebu armirano-betonski most u Principovoj ulici. Ovaj najmlađi gradski most povezao je delove grada "Šumica" i "Dolja".

MAGISTRALNI MOST KOD SUP-a - Najveći gradski most, poznat kao "most kod SUP-A" IZGRAĐEN JE 1965. GODINE. Širina mosta iznosi 18 metara, a četiri saobraćajne trake na njemu deo su magistralnog puta Beograd-Kikinda, kroz Zrenjanin.

MOST U ZMAJ JOVINOJ - Regulacijom toka Begeja kroz grad, prokopan je kanal na najužem delu rečnog meandra oko naselja "Mala Amerika", koji je presekao ulice Carice Milice, Zmaj Jovinu i Tamišku.

Kanal je 1969. godine premošćen mostom u Zmaj Jovinoj ulici. Nakon izgradnje tri gradska jezera, ovaj je kanal postao sastavni deo reke.

VISEĆI PEŠAČKI MOST - Pušten je u saobraćaj 1962. godine i predstavlja jedinstven objekat ove vrste od čelika i betona. Noseća površina mosta visi na dva stuba-jedan je u vidu obeliska, a drugi u obliku slova "A". Visoki su 23 i 16 metara. Noseća sajla sastavljena je od 102 čelične žice. Most se 1985. godine, nakon pregrađivanja rečnog toka, našao na "suvom" - na prostoru između dva jezera.

LUČNI PEŠAČKI MOST - Nalazi se u ulici Narodne omladine i spaja četvrt "Mala Amerika" sa industrijskom zonom kod preduzeća "Žitoprodukt". Jednostavni betonski luk, podignut 1963. godine, danas premošćuje Jezero I, formirano 1985. godine.

LUČNI PEŠAČKI MOST KOD "BERBERSKOG" - Na prostoru današnjeg lučnog mosta koji spaja ul. Toše Jovanovića sa naseljem "Berbersko", postojao je još krajem prošlog veka drveni pontonski most - "Daunova ćuprija". 1927. godine na njegovom mestu podignut je gvozdeni pešački most, a 1970. godine, nekoliko metara severnije od demontiranog gvozdenog podiže se današnji betonski lučni most.. Most je bio u vlasništvu Đurice Berberskog pre Drugog svetskog rata, da bi u posleratnom periodu skraćivao put između naselja "Berbersko" i centra grada. Demontiran je krajem šezdesetih godina, Lučni pešački most, izgrađen 1970. godine, spaja Ulicu Toše Jovanovića sa naseljem "Berbersko", na desnoj obali Begeja

GVOZDENI ŽELEZNIČKI MOST - Podignut je 1937. godine na mestu starog železničkog mosta izgrađenog 1889. godine prilikom uspostavljanja pruge Zrenjanin-Vršac

MUŽLJANSKI MOST - 1957. godine drvenu skelu koja je decenijama povezivala prigradsko naselje Mužlja sa Zrenjaninom zamenio je betonski most u Vardarskoj ulici.