Niksic

Charmed · Malo ~ mače ~

Istorija

Stari grad Onogost, nastao u IV vijeku kao rimsko vojno utvrdjenje na raskrsnici vaznih putnih pravaca koji su povezivali uze teritorije i susjedne oblasti, dobro situiran na prirodnom stjenovitom humku u polju izmedju Studenackih glavica i Trebjese, zivio je kroz tri velika perioda ljudske civilizacije. Kroz vjekove biva rusen, obnavljan i dogradjivan, mijenjajuci izgled i gospodare, svjedoceci o krupnim drustvenim i istorijskim kretanjima i promjenama vremena u kojima je opstajao i kao rimski kastrum, i kao objekat u sistemu odbrane citave oblasti u srednjem vijeku, kao centar Zupe u vrijeme procvata srpskih drzava i, napakon, kao utvrdjeni turski grad. Od svog nastanka gotski Anagastum i srednjovjekovni Onogost bio je aktivna tvrdjava sve do odlaska posljednjh osvajaca.

Zidovi grada vremenom postaju tijesni za sve one koji su u njemu trazili utociste, pa se pocinje sa gradnjom ispod gradskih zidina i spontano nastaju prva naselja u polju - zaceci danasnjeg grada. Zato se postanak i razvoj grada moraju vezati za staru gradsku tvrdjavu i pored cinjenice da je, jos mnogo prije njenog nastanka, negdje u niksickom polju postojala rimska naseobina Anderba, koja je netragom nestala i o cijoj lokaciji nema neposrednih izvora.

Oslobodjenje od Turaka 1877.godine dovodi nove naseljenike, daje nove impulse, osjeca se novi duh, pokazuje se volja i rijesenost za "novo dobro Crne Gore, koja ce se, pored starodrevnog junastva, ovjencati jos i zracima kulture i civilizacije". Ovakva orjentacija znacila je zelju za novim gradom pored "stare i trule" turske kasabe. Ta zelja je ostvarena izradom prvog regulacionog plana 1883.godine koji predstavlja osmisljen koncept formiranja grada cvrste urbane strukture primjenom modela na renesansno - baroknoj semi idealnih gradova. Svojom dispozicijom plan sugerise pravce i vizure na prepoznatljive unutrasnje i spoljnje orjentire i dominante na koje ce se vezati proces urbanizacije.

Plan je po nalogu kralja Nikole izradio inzenjer Josip Slade.

Prve tri decenije nakon donosenja plana karakterise izraziti privredni i drustveni uspon, razvoj zanatstva i trgovine, nastajanja niza kulturnih i prosvjetnih ustanova i drustava i intenzivna urbanizacija. Grad je formirao svoju okosnicu, a izgradnjom niza reprezentativnih objekata (Saborna crkva, Dvorac, kompleks parkova, Carev most) uspostavljeni su vazni gradski reperi. Izgradjen je Gradski trg sa sest ulica koje se u njega ulijevaju i formirano nekoliko stambenih blokova duz ulicnih poteza. Kuce su prizemne ili jednospratne, jednostavne, mirne i skladne arhitekture, bez posebnih arhitektonskih vrijednosti, ali sa odlikama vrijedne urbane i ambijentalne cjeline.

Grade se putevi i mostovi, ostvaruju se veze sa svijetom.

Poslije oba svjetska rata obnovljene su porusene gradjevine i nicale nove, podizana zavjesa na pozorisnoj sceni, stampane knjige, novine i casopisi.Narocito poslije II svjetskog rata Niksic je desetorostruko porastao i postao jedan od industrijskih centara Crne Gore i znacajno srediste umjetnickog i kulturnog stvaralastva i brojnih prosvjetnih ustanova.

Charmed · Malo ~ mače ~

Onogost

Tvrdjava (Citadela) poznata pod imenom Onogost podignuta je u meridionalnom smjeru, na grebenu stjenovite, strme glavice koja se izdize nad poljem 20-25m, bila je dugacka 214m, a u srednjem dijelu gdje je najprostranija, siroka oko 30m. Zapadni, nesto duzi zid tvrdjave debeo 1,6m, a istocni, na koji se naslanja donji dio utvrdjenog grada, 1,1m. Na juznom, krajnjem dijelu tvrdjave, izdizala se petougaona trospratna kula Nebojsa, a na sjeveru niza osmougaona kula.

U sredini se nalazi Kastel, najstarija gradjevina tvrdjave, koji su sacinjavale dvije topcane, stan dizdara i stan azapa (tvrdjavskih strazara) i dubok podrum, ozidan na svodu, koji je sluzio kao magacin za municiju. U zapadnom zidu, iznad Popa, blize Nebojsi ugradjena je kula bez vrata i prozora, sa podrumom, u koji su na uze spustani teski suznji. Narod je ovu kulu prozvao petkovaca po hercegovackom harambasi Petku Kovacevicu. Na najuzvisenijem dijelu tvrdjave, bila je artiljerijska platforma sa koje je moglo dejstvovati 14 topova na sve strane. Dvije manje platforme (topcane) bile su podesene za po jedan merzer, a na juznom i na istocnom dijelu tvrdjave moglo se smjestiti 6-8 topova pojedinacno.

Donji grad (dio utvrdjenja pod glavicom), gradjen u obliku cetvorougla, zasticen tvrdjavom, sa kojom je sacinjavao cjelinu, i tri zida, visoka po 4m, debljine od 1,45 - 1,5m, sa kulama na uglovima i u sredini, bio je nesto uzi, ali znatno siri od gornjeg. Istocni zid Donjeg grada, na cijem su se uglovima nalazile Prosena i osmougaona Osa kula, sa bunarom i zrvnjem, a u sredini Velika kapija, bio je dug 104m, juzni 66m i sjeverni 86m. Transportne kule su pripremljene za pjesadijsku odbranu. Kruna zidova oko donjeg grada, bila je izdradjena u vidu bankete, koja je prolazila kroz kule i njome su se mogli kretati vojnici.

Charmed · Malo ~ mače ~

Saborna crkva, hram Sv.Vasilija Ostroskog

izgradjena je u XIX vijeku. Ovaj monumentalni spomenik podignut je u slavu poginulih crnogorskih i hercegovackih junaka u ratovima od 1875.-1880. godine. Predradovi su poceli 1886.godine. Sastavljena je komisija koju su predvodili vojvoda Sako Petrovic i inzenjer dr.Josip Slade, da izabere mjesto za izgradnju crkve. Petrova glavica se cinila najpogodnijom.

Kamen temeljac za Sabornu crkvu postavljen je 17.jula 1895.godine. Crkva je gradjena nesto vise od pet godina, a zavrsena je 28.8.1900.godine. Njen prvi svestenik bio je Ilija Jovicevic iz Ceklina.

Izmedju dva rata na zvoniku je postavljen veliki sat, precnika 2,36 m.

Charmed · Malo ~ mače ~

Dvorac

Ispod Crkve se nalazi i bivši dvorac kralja Nikole sagradjen u neorenesansnom stilu 1900.godine. Iznad portala nalazi se bar reljef - grb Knjaževine Crne Gore. Dvorac je više puta rekonstruisan. Danas je ovde smješten zavičajni muzej i gradska biblioteka.

Charmed · Malo ~ mače ~

Mostovi

Carev most se ubraja u najljepse objekte ove vrste u Crnoj Gori. Izgradjen je 1896.godine, a po nekim podacima kao godina njegove izgradnje navodi se 1894.Carev most je najveci gradjevinski poduhvat onog vremena. Gradjen je uz pomoc ruskog cara Aleksandra III po kome je most i dobio ime. Plan za gradnju mosta preko Slivlja, po nalogu knjaza Nikole, izradio je dr.Josip Slade. Po tom planu izgradjen je velicanstveni most od tesanog kamena u duzini od 269m, a na sredini je visok preko 13m. Most je podignut na svodovima koji cine 18 okana.

Most na Mostanici je jedan od najstarijih rimskih mostova u Crnoj Gori. Sagradjen je od obradjenog kamena, sa proporcionalnim svodovima, stubovima i stednim otvorima. Visok je 2,3m, otvori svodova su mu 5,5m, a sirina stubova 2m. Savrsenstvo linija kod ovakvih objekata Rimljani su postizali primjenom grafostatike.

Jos jedan po mnogo cemu zanimljiv most je Vukov most na Kapinom Polju. Nekada se tu nalazio Begov most koji je stradao 1807.godine kada su Crnogorci i Rusi napadali grad. U drugoj polovini proslog vijeka most je obnovio kralj Nikola i dao mu ime Vukov most po cuvenom crnogorskom junaku Vuku Micunovicu.

Na rijeci Bistrici u podnozju fabrickih hala pivare "Trebjesa", posivio od zuba vremena "stisnuo se" izmedju obala mali kameni most, Gordin most. Na njemu jos uvijek stoji okrnjena spomen-ploca sa tesko citljivim i od vremena izblijedjelim tekstom na kojoj pise da je most 1902.godine podigla Gorda Filipovic po kojoj je ovaj most dobio ime.

Charmed · Malo ~ mače ~

Kultura

Nikšić je grad bogate kulturno-istorijske baštine na čijoj teritoriji se nalaze brojni kulturno-istorijski spomenici iz Ilirskog i Rimskog perioda. Mnogi eksponati vezani za istorijski razvoj grada smješteni su u okviru Zavičajnog muzeja, u sklopu Centra za kulturu, u okviru koga su i arhiv i biblioteka. Na kulturnom planu osim Centra za kulturu djeluje Gradsko pozorište, Javna ustanova Zahumlje, zatim Centar za informativnu djelatnost - (TV Nikšić, Radio Nikšić, Nikšićke novine), potom Radio Montena, Radio 083, crnogorski nezavisni nedeljnik "Onogost" kao i druge izdavačke kuće.

Organizovanje brojnih knjizevnih i pjesnickih večeri u okviru kojih su posebno značajni "Septembarski dani kulture" i " Pjesnik na korzu", promocija knjiga, organizovanje manifestacije "Medjunarodni festival glumca", organizovanje koncerata pjevača, muzičara i muzičkih grupa, a u posljednje vrijeme sve više, zahvaljujući prije svega novoformiranom udruženju ljubitelja umjetnosti ARS i koncerata ozbiljne muzike, organizovanje pozorišnih predstava, posebno za djecu, izlaženje lista za učenike osnovnih škola "Poznanstva", spona i luče pri Filozofskom fakultetu je samo dio kulturmog miljea koji se svakodnevno odvija i živi u gradu Nikšiću.

Charmed · Malo ~ mače ~

Privreda

Nikšić je danas vazan industrijski centar (Željezara, koja proizvodi sirovi čelik i visokokvalitetne čelične limove; Pivara "Trebjesa" sa svjetskim tipom piva; drvni kombinat sa proizvodnjom kvalitetnog namještaja, fabrika Metalac za proizvodnju mašina i opreme za gradjevinarstvo; prehrambena industrija; tekstilna idr.).
Veliki proizvodjač električne energije je hidrocentrala Perućica, koja koristi vodu Nikšićkog polja i njen prirodni pad od 550m. Okolina Nikšića poznata je po bogatsvu boksita i očuvanim šumama.

Charmed · Malo ~ mače ~

Turizam

Kulturno-istorijski spomenici, prirodne ljepote, geografski i klimatski uslovi svrstavaju podrucje Niksica u privlacno turisticko podrucje. Niksic je veoma znacajan i u razvoju tranzitnog turizma, jer se preko njego na najposredniji nacin povezuje crnogorsko primorje sa zivopisnim i nadaleko poznatim ljepotama Durmitora i njegove okoline.

Charmed · Malo ~ mače ~

Geografski polozaj

Opstina Niksic obuhvata centralni i zapadni dio Republike sa povrsinom od 2.065 km2, odnosno 15% teritorije Republike sto je cini, po povrsini, najvecom opstinom Republike.

Pozicija grada izmedju primorja i planina, na pravcima koji vode od Srbije do Jadranskog mora, od Albanije i Podgorice do Dubrovnika, Mostara i Sarajeva, otvara znacajne razvojne perspektive.

Stanovnistvo Niksica ucestvuje sa oko 12% u ukupnoj populaciji Republike. Geografski, privredni, ali i istorijski polozaj grada uslovljava da, pored prirodnog prirastaja i migracije uticu na stalni porast stanovnistva, tako da u Niksicu danas zivi oko 90.000 stanovnika.

Niksic se nalazi na nadmorskoj visini od 630 m.

Charmed · Malo ~ mače ~

Klima

Klima opstine Niksic ima karakter prelaza od mediteranske ka planinskoj i kontinentalnoj klimi.

Osnovne karakteristike:

*Srednja temperatura vazduha u mjesecu januaru iznosi 1,3�C, a u julu 21,1�C.
* Srednja vrijednost relativne vlaznosti je 68,6%.
*Niksic ima godisnje 2.245 sati sijanja sunca. Ljeta su topla sa malo padavina, a zime kisovite. Najvise je padavina u novembru i decembru.
*Snijeg prosjecno pada 19 dana, a zadrzava se 29 dana godisnje u Niksickom polju, dok se na planinama i povrsima u okolini zadrzava i do sest mjeseci.
* Dominantni vjetrovi su sjeverni (24,4%) i juzni (21,7%).

Charmed · Malo ~ mače ~

Saobracajnice

Povoljnost geografskog polozaja uticala je da je Niksic odavnina raskrsnica prirodno usmjerenih vaznijih puteva koji su ovuda prolazili jos od doba Rimljana, kroz srednji vijek, a i kasnije.

Niksic je najveci industrijski grad i istovremeno sekundarni republicki centar. Povoljan geografski polozaj i prirodni uslovi ucinili su da Niksic postane raskrsnica puteva i cvoriste za povezivanje planinskog, sredisnjeg i primorskog dijela Republike kao i susjednih drzava i teritorija: Hrvatske, Bosne i Hercegovine, Albanije, Srbije i Kosova.

Dobra saobracajna povezanost Niksica sa ostalim centrima u Republici i Jugoslaviji, kao i sa susjednim drzavama, predstavlja jedan od najznacajnijih faktora razvoja, te se intezivno radi na izgradnji i modernizaciji saobracajnih pravaca.

Medjunarodni put E-762, Solun - Tirana - Podgorica - Niksic - Srbinje (Foca) - Sarajevo, predstavlja najvazniju saobracajnu arteriju niksickog kraja sa naznacenim znacajem veze sa Podgoricom kao republickim centrom i Barom kao glavnom morskom lukom. Pored republickog, ovaj pravac ima i medjunarodni znacaj, jer povezuje Niksic sa Sarajevom i dalje kao dio sistema medjunarodne mreze E puteva, srednjom i zapadnom Evropom.

Zavrsetkom radova na modernizaciji i izgradnji novih dionica puta Risan - Niksic - Zabljak - Prijepolje, ovaj putni pravac ce predstavljati najznacajniju medjunarodnu i najkracu vezu Srbije i Crnogorskog primorja i sponu izmedju medjunarodnih puteva E65 i E760, cime ce bez izrazitog rizika i planiranog potapanja magistrale kroz Platije, ovaj pravac preuzeti ukupan saobracaj iz i prema Srbiji.

Magistralni put Niksic-Trebinje-Dubrovnik je, takodje, veoma vazan pravac, kojim se grad ukljucuje u medjunarodni saobracajni sistem, a koji ce, regulisanjem formalnih pitanja, povratiti turisticki i privreni znacaj i omoguciti vezu sa Hercegovinom, dubrovackim krajem i Dalmacijom.

Znacajni pravci su i Niksic-Cevo-Cetinje, Niksic - Vilusi - Bileca, Niksic - Krstac - Gacko, na cijoj se modernizaciji radi.Dobroj saobracajnoj povezanosti Niksica doprinosi i pruga Niksic - Podgorica, prikljucak zeljeznicke pruge Beograd - Bar.Povoljna udaljenost idobra komunikacija je ostvarena i sa aeorodromima Podgorica, Tivat i Cilipi, kao i sa lukom Bar, turistickom lukom Kotor i robnom lukom Zelenika.

Charmed · Malo ~ mače ~

Izletista

U siroj okolini Niksica nalaze se brojna izletista.

Visoko iznad Bjelopavlicke ravnice izmedju Niksica i Danilovgrada pri visokoj vertikalnoj litici nalazi se manastir Ostrog.

Skladnim lukom, dugim 3000 m, uhvacena je voda bistrih planinskih izvora skoncentrisanih u sjeverozapadnom dijelu Niksickog polja i tako formirano najvece kupaliste u kontinentalnom dijelu Crne Gore. Cista voda, obilje ribe, uredjena plaza, prostrano polje s jedne i zivopisne stijene s druge strane, cine jezero Krupac privlacnim i pogodnim za formiranje sportsko-rekreativnog kompleksa.

Na Krupackom jezeru uradjen je motel "Plaza", plaza sa pratecim sadrzajima, setaliste na brani (kej Djordjija - Bata Gruicica), pa je tako formiran centar koji u toku ljeta posjeti nekoliko hiljada ljudi, na kome se odvijaju sportovi na vodi, razna takmicenja, ribolov...

U narednom periodu planirana je izgradnja manjih plaza u u uvalam, staze oko jezera, tereni za golf, tenis, odbojku, kosarku i mali fudbal.

Gornjepoljski vir, najveca je estavela u Evropi, gdje u odredjeno vrijeme kljuca jako vrelo, a kada nema padavina javlja se ponor.

Znacaj izletnicki lokalitet predstavlja manastir Zupa. Takodje, u Zupi se nalazi i dobro ocuvano utvrdjenje Susjed poznatije u narodu kao Jerinin grad, a u Starom selu se nalazi u obliku zamka, puskarnicama i otvorima za topove koji se svrstava u najljepse objekte ove vrste u Crnoj Gori.

Turisticko-rekreativni kompleks, znacajan za zimski turizam, je Vucje. On objedinjuje sljedece sadrzaje: planinarski dom - motel sa 6 komfornih trokrevetnih soba, tri palace soba sa 55 lezajeva, restoran i kafanu. Rekreativcima i spotistima na raspolaganju su 4 smucarske staze i to: rekreativna 1250m, takmicarske 2x400m i pionirska 700m, kao i tri ski-lifta, kapaciteta 300 smucara na sat: "Poma" - 1000m, "Pionir" - 400m i "Ciciban" - 100m.

U toku je rekonstrukcija i revitalizacija Bedema, znacajnog u razvoju izletnickog i tranzitnog turizma. Kompleks Bedema - starog grada prostire se na 1,5 ha. U toj prvoj fazi rekonstrukcije izgradjena je ljetnja pozornica kapaciteta 480 mjesta sa pratecim sadrzajima, rekonstruisane svodna i osmougaona kula koje ce se namjenski koristiti za garderobe, ugostitelsjtvo (nocni bar) i galerije. Takodje, uradjena su prilazna stepenista kao i pristupna saobracajnica sa parkingom.

Rekonstrukcija Bedema sa ukljucivanjem novih sadrzaja doprinjece kvalitetnijoj ponudi grada, a samim tim i turistickoj.

Park suma Trebjesa je znacajno izletiste Niksicana. Na vrhu Trebjese lociran je motel koji pored ugostiteljskih usloga ima i funkciju Vidikovca. S njega se moze sagledati Niksic u svoj svojoj ljepoti. U zoni Podtrebjese uradjeni su teniski tereni i sportski trim centar znacajni za slobodnu rekreaciju koja je u ovoj zoni narocito izrazena, obzirom da je locirana u centru grada.

Zasitno-sumski kompleks Studenacke glave - zeleni pojas od 270 ha u kojem se kao poseban dio mogu izdvojiti Blaca (izvor, ponor) predstavljaju znacajno izletiste ovog grada.